در شرایطی که به دلایل مختلف اختلافاتی بین کارفرما و کارمند اتفاق می‌افتد، اداره کار قانونی تحت عنوان شکایت از کارفرما ارائه داده است که به حل این مشکلات کمک می‌کند.
کارمندان یا کارگران حقوق زیادی در کار دارند که در صورت رعایت نشدن آن‌ها توسط کارفرما می‌توانند از او شکایت کنند مانند عدم عقد قرارداد، عدم پرداخت حق ماموریت، بیمه نکردن، پرداخت حقوق کمتر از آن‌چه در قرارداد کاری ذکر شده است، نداشتن تعطیلی و مرخصی و…
در این مقاله از سایت کار از ما به‌طور کامل بررسی می‌کنیم که کارگران یا کارمندان در چه صورت می‌توانند از کارفرما شکایت کنند؟ مراحل شکایت از کارفرما به چه شکل است؟ و اینکه آیا شکایت از کارفرما بدون قرارداد امکان‌پذیر است یا نه؟
در چه صورت می توان از کارفرما شکایت کرد؟
کارگر و کارفرما ممکن است بر سر مسائل زیادی با یکدیگر دچار مشکل شوند. قانون کار برای حل این مشکلات، راهکاری تحت عنوان شکایت از کارفرما را برای کارگران و کارمندان قرار داده است. علاوه‌بر این، قانون کار برخی از مسائلی که ممکن است کارگر و کارفرما بر سر آن‌ها به مشکل بخورند را پیش‌بینی کرده و راهکاری برای هر کدام ارائه داده است.
در ادامه به این می‌پردازیم که کارگر در چه مواردی می‌تواند از کارفرمای خود شکایت کند.
1_ نبستن قرارداد کاری
قانون کار بستن قرارداد با کارمندان برای انجام کار موقت یا دائمی را لازم می‌داند و در بیانیه اظهار کرده است که این قرارداد هم می‌تواند کتبی و هم می‌تواند شفاهی باشد. تنها عیب قرارداد شفاهی این است که اگر مشکلی پیش آید، رسیدگی به آن و اثبات مشکل سخت‌تر می‌شود.
برخی از کارفرماها به دلایل مختلف با کارمندان خود قرارداد نمی‌بندند و از آن‌جایی که عدم بستن قرارداد با قانون کار در تضاد است، کارگران می‌توانند بابت آن از کارفرمای خود شکایت کنند.
همچنین باید در نظر داشته باشید که هنگام عقد قرارداد، برخی از اصول اولیه باید در آن ذکر شده باشد مانند مشخصات طرفین، عنوان کار، تعیین حقوق و مزایا مطابق با قانون کار، ساعات و روزهای کاری، محل انجام کار، مدت قرارداد و…، در صورتی که این موارد در قرارداد ذکر نشده باشد، قرارداد اعتبار ندارد و حتی پیگرد قانونی دارد.
در نهایت اگر خواستید به دلیل عدم عقد قرارداد از کارفرمای خود شکایت کنید باید مدارک مورد نیازی که ثابت می‌کند شما در آن شرکت کار کرده‌اید مانند پرینت واریز حقوق، نمونه کارهای انجام‌شده، پرینت ورود و خروج به شرکت و… را جمع‌آوری کنید، به مراجع قضایی مراجعه و شکایت خود را ثبت کنید.
بنابراین، شکایت از کارفرما بدون قرارداد هم امکان‌پذیر است که در ادامه به‌طور مفصل آن را بررسی می‌کنیم.
2_ پرداخت مزایا کمتر از آن‌چه در قانون کار ذکر شده
وزارت قانون کار هر سال حقوق و مزایای کارگران و کارمندان را تعیین می‌کند و کارفرما موظف است حقوق و مزایای کارمندان خود را بر اساس آن‌چه در قانون کار تعیین شده پرداخت کند.
در صورتی که مزایای کارمندان کمتر از آن‌چه باشد که در قانون کار ذکر شده، کارگر می‌تواند به صورت قانونی از کارفرمای خود شکایت کند.
به کارفرمایان توصیه می‌کنیم که با پرداخت مزایای مناسب برای حفظ کارگران حرفه‌ای نرخ ترک شغل را در سازمان کاهش دهند. در واقع افزایش نرخ خروج کارکنان می‌تواند برای سازمان مشکلاتی به‌همراه داشته باشد. ما در یک مقاله درباره اینکه نرخ خروج کارکنان چیست؟ صحبت می‌کنیم.
- بیشتر بخوانید: بیمه کارفرما
- بیشتر بخوانید: شغل های با سرمایه کم
3_ بلافاصله اخراج کارگر بعد از دوره کارآموزی بدون پرداخت دستمزد
بعضی مواقع افراد به دلیل نداشتن سابقه کار، به‌عنوان کارآموز و به صورت آموزشی در شرکتی مشغول به کار می‌شوند. در این شرایط، کارآموز یا کارفرما می‌توانند رابطه کاری را قطع کنند اما این قطع کردن باید طبق قانون انجام شود؛ یعنی هر یک از طرفین که خواست رابطه کاری را قطع کند باید دیگری را در جریان قرار دهد و با یکدیگر به توافق برسند و کارفرما باید حتما دستمزد دوره کارآموزی را به کارآموز پرداخت کند.
بنابراین اگر کارفرما به صورت یکطرفه و بدون پرداخت دستمزد دوره آموزشی همکاری با کارآموز را قطع کند، کارآموز این حق را دارد که از او شکایت کند.
اگر کارآموز خودش نخواست که این کار را ادامه دهد، می‌تواند حقوق همان مدت زمان کارآموزی را دریافت و رابطه را قطع کند. در نظر داشته باشید که دوره‌های آموزشی برای کارگران ساده حداکثر یک ماه و برای کارگران متخصص حداکثر سه ماه است.
4_ عدم پرداخت حقوق کارگر بعد از فوت کارفرما
گاهی پیش می‌آید که کارفرما قبل از پایان قرارداد فوت می‌کند. قانون می‌گوید حتی اگر کارفرما فوت کند، قرارداد کاری کارمندان او معتبر است و می‌تواند تا تاریخ اتمام ادامه داشته باشد. بنابراین وارثان کارفرما باید بر اساس آن‌چه در قرارداد ذکر شده، حق و حقوق کارگران را تا پایان قرارداد بپردازند؛ در غیر این صورت کارگران می‌توانند از آن‌ها شکایت کنند.
این قانون درباره مالکانی که محل کار را فروخته یا اجاره داده‌اند هم صدق می‌کند؛ یعنی اگر مالک فوت کند، مستاجر می‌تواند بدون هیچ مشکلی تا پایان قرارداد در آن ملک بماند.
5_ اخراج کارگر به دلیل عدم انجام وظیفه
بر اساس ماده ۲۷ قانون کار، اگر کارگر یا کارمند وظایف خود را انجام ندهد، کارفرما باید تذکرات شفاهی و کتبی به او بدهد. در صورتی که بعد از تذکرات باز هم کارگران به وظایف خود عمل نکنند، کارفرما این حق را دارد که او را اخراج کند اما حتی در این شرایط هم باید حقوق و مزایای کارگر را پرداخت کند.
بنابراین اگر کارفرما بدون هیچ تذکری و بلافاصله کارگر را اخراج کند یا به دلیل عدم انجام وظایف، مزایا و حقوق او را پرداخت نکند، کارگر می‌تواند از او شکایت کند.
البته توصیه می‌کنیم که کارفرمایان کارگران حرفه‌ای را اخراج نکنند یا در صورت امکان دوباره آن‌ها را استخدام کنند. ما در مقاله‌ای با عنوان استخدام دوباره کارمندان قبلی، در این مورد بیشتر صحبت می‌کنیم.
- بیشتر بخوانید: بهترین شغل های 10 سال آینده ایران
- بیشتر بخوانید: شغل پردرآمد برای آقایان
6_ پرداخت حقوق کمتر از آن‌چه در قرارداد ذکر شده
از دیگر مواردی که کارگر می‌تواند به صورت قانونی از کارفرمای خود شکایت کند زمانی است که کارفرما بدون هیچ دلیل قانونی، حقوقی کمتر از آن‌چه در قرارداد ذکر شده است را به کارگر می‌دهد. حتی اگر مبلغ پرداختی توسط کارگر پذیرفته شده باشد اما کمتر از قرارداد باشد، کار کارفرما بر خلاف قوانین است.
منظور از دلیل قانونی که در پاراگراف قبل گفتیم، مالیات، اقساط وام، حق بیمه، مساعده حقوق و… است.
7_ بیمه نکردن
بر اساس ماده ۱۴۸ قانون کار و ماده ۴ قانون تامین اجتماعی، کارفرما موظف است کارگران خود را بیمه کند. حتی اگر کارگر مدت کوتاهی کار کند، کارفرما باید او را بیمه کند و کارگر در صورت بیمه نشدن می‌تواند از کارفرما شکایت کند.
اگر خود کارگر نخواهد بیمه شود، کارفرما می‌تواند او را بیمه نکند و از این بابت مشکلی وجود ندارد. تنها نکته مهم در این شرایط این است که کارگر این خواسته‌اش را در قرارداد کاری بنویسد و آن را امضا کند تا بعدا مشکلی برای کارفرما پیش نیاید.
8_ عدم پرداخت حق ماموریت
طبق قانون کار، میزان حقوق حق ماموریت نباید از دستمزد روزانه کارمندان کمتر باشد. علاوه‌بر این، هزینه‌های رفت و آمد کارمندان هم بر عهده کارفرما است.
بنابراین در صورتی که کارفرما حق ماموریت را پرداخت نکند، کارمندان می‌توانند به صورت قانونی از کارفرما شکایت کنند.
همچنین باید در نظر داشت که ماموریت شرایط و قوانین خودش را دارد و حق ماموریت در قانون کار زمانی باید پرداخت شود که ماموریت طبق شرایط و قوانین انجام شده باشد مثلا کارمند حداقل ۵۰ کیلومتر از محل کار دور شده باشد یا اینکه حداقل یک شب را در محل ماموریت مانده باشد.
- بیشتر بخوانید: شغل های رشته انسانی برای خانم ها
- بیشتر بخوانید: بهترین شغل برای خانم ها در آلمان
9_ کار کشیدن بیش از حد از کارگر و نپرداختن اضافه‌کار
بر اساس قانون کار، ساعت کار اداری ۸ ساعت است و کارفرما باید به افرادی که بیشتر از ۸ ساعت کار می‌کنند، اضافه کار پرداخت کند. همچنین قانون کار، ساعات کاری برای مشاغل سخت را ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته تعیین کرده است.
علاوه‌بر این، برای اضافه کار هم قوانینی وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- اضافه کار تنها با رضایت کارگر امکان‌پذیر است. یعنی هیچ کارفرمایی نمی‌تواند کارمند خود را مجبور کند تا ساعات بیشتری کار کند.
- اضافه کار در هر روز نباید بیشتر از ۴ ساعت باشد.
- اضافه کار در طول هفته نباید بیشتر از ۲۴ ساعت باشد.
- برخی از مشاغل خاص که در آن‌ها فشار کار بیشتر است مانند کشاورزی، کارفرما این حق را دارد که ساعات کاری را زیاد و کم کند و کارگر نمی‌تواند از او شکایت کند.
در صورتی که هر یک از موارد بالا رعایت نشود، با قانون مغایرت دارد و کارگر می‌تواند بابت آن از کارفرما شکایت کند.
ما مقاله‌ای با عنوان ساعت کاری منعطف یا شناور چیست؟ منتشر کرده‌ایم که پیشنهاد می‌دهیم این مقاله را برای جلوگیری از کار کشیدن بیش از حد از کارگران بخوانید.
10_ نداشتن تعطیلات و مرخصی
قانون کار درباره تعطیلات و مرخصی حقوقی برای کارمندان و کارگران در نظر گرفته است که شامل موارد زیر است:
- کارگران باید یک روز در هفته را تعطیل باشند و اگر کارفرما از کارگر بخواهد در روز تعطیل کار کند باید در هر ساعت ۴۰٪ اضافه کار به او بدهد.
- کارگران مشاغل سخت تعطیلات خاصی دارند که کارفرما باید این حق را به آن‌ها بدهد.
- هر کارگر یا کارمندی می‌تواند هر سال به اندازه یک ماه مرخصی بگیرد.
- مرخصی کارمندی که مدت حضورش در شرکت کمتر از یک سال است باید نسبت به زمان حضور و میزان کارش حساب شود.
- کارگر و کارفرما می‌توانند درباره موضوع مرخصی با یکدیگر به توافق برسند.
در صورتی که کارفرما هر یک از موارد بالا را رعایت نکند، کارگر می‌تواند به دلیل عدم دریافت حقوق قانونی خود از او شکایت کند.
گاهی ممکن است کارمند به‌جای شکایت، تصمیم به خروج از کار و استعفا بگیرد. در اینجا کارفرما می‌تواند با مصاحبه خروج دلیل اصلی او را بابت انجام این کار بپرسد. اگر مشکلاتی مانند نداشتن تعطیلات برای کارگر وجود داشت، کارفرما با توجه به شرایط امکان رفع مشکل و جلوگیری از استعفای او را دارد. کارفرما با این کار به حفظ منافع شرکت کمک می‌کند. ما در یک مقاله درباره اینکه مصاحبه خروج چیست؟ صحبت کرده‌ایم.
- بیشتر بخوانید: کار در خانه بدون سرمایه اولیه
- بیشتر بخوانید: شغل های پردرآمد
11_ عدم پرداخت سنوات
طبق قانون کار، حق سنوات یکی از حقوق اصلی کارگران است که نباید از حقوق ماهانه آن‌ها کمتر باشد و کارفرما موظف به پرداخت آن است.
در صورتی که کارفرما حق سنوات کارمندان را برای آن‌ها پرداخت نکند، کارمندان می‌توانند به‌طور قانونی اقدام به شکایت از او کنند.
12_ شکایت بابت گرفتن سفته
سفته گرفتن از کارگر قوانین خاصی دارد که اگر این قوانین رعایت نشود، کارگر می‌تواند بابت آن از کارفرما شکایت کند. برخی از مشکلات مربوط به سفته که کارگران درباره آن‌ها حق شکایت دارند شامل موارد زیر است:
- شرایط گرفتن سفته در قرارداد ذکر نشده باشد مانند مبلغ، تاریخ پرداخت و…
- اطلاعات لازم در سفته درج نشود.
- سفته عنوان نداشته باشد.
- رسید سفته به کارگر تحویل داده نشود.
- مبلغ و شماره سفته در قرارداد و سفته ذکر نشود.
- کارفرما به صورت قانونی سفته را از کارگر تحویل نگیرد و حق کارگر رعایت نشود.
- کارفرما از کارگر سفته سفید امضا بگیرد.
- کارگر را مجبور کنند بدون آگاهی از محتوای سفته آن را امضا کند.
نکاتی که باید هنگام شکایت از کارفرما، مد نظر داشته باشید
چندین نکته مهم در زمان شکایت از کارفرما وجود دارد که آن‌ها را در این جدول بررسی می‌کنیم:
| نکات | توضیحات |
| جمع‌آوری مدارک | قبل از شکایت بهتر است که تمامی مدارک مربوط به شکایت از جمله فیش‌های حقوقی، ایمیل‌ها یا مدارک را جمع‌آوری کنید و در اختیار داشته باشید. در واقع هر نوع مدرک مبنی بر نقض حقوق‌تان باید جمع‌آوری شود. |
| مشاوره حقوقی | قبل از هر اقدامی، ابتدا با یک مشاور حقوقی درباره فرآیند شکایت و حقوق‌تان صحبت کنید؛ مشاورها می‌توانند نکات مهمی درباره روند قانونی این کار به شما بگویند. |
| آگاهی از قوانین کار | قوانین و مقررات وضع‌شده برای کسب‌وکارها را بخوانید تا دقیقاً بدانید چه حقوقی دارید و چگونه می‌توانید از آن‌ها دفاع کنید. |
| تعیین نوع شکایت | تشخیص دلیل شکایت اهمیت زیادی دارد. شما باید دقیقاً مشخص کنید که دلیل شما از شکایت چیست؟ عدم پرداخت حقوق، شرایط کاری نامناسب، تبعیض یا مشکلات دیگر نقض حقوق کارگر؟ این کار به تنظیم مستندات و مدارک کمک زیادی می‌کند |
| گام‌های داخلی | قبل از شکایت به‌صورت قانونی، کار درست این است که با واحد منابع انسانی یا مدیر مربوطه درباره مشکل خود صحبت کنید. |
| ثبت شکایت | در صورتی که به نتیجه‌ای با مافوق خود نرسیدید، حالا می‌توانید از طریق اداره کار، دادگاه‌های کاری یا سازمان‌های نظارتی شکایت کنید. |
| حفظ آرامش | حفظ آرامش به شما در تصمیم‌گیری‌های بهتر یا جلوگیری از تنش‌های اضافه کمک می‌کند. |
| پیگیری شکایت | بعد از ثبت شکایت از طریق تماس با مراجع، روند شکایت را پیگیری کنید تا مطمئن شوید به درخواست‌تان رسیدگی می‌شود. |
| حفظ حریم شخصی | شاید نتیجه به نفع شما یا به ضررتان تمام شود؛ بنابراین باید برای هر اتفاقی آماده باشید و برنامه‌ریزی کنید. |
شکایت از کارفرما بدون قرارداد امکان پذیر است؟
از آن‌جایی که در قانون کار آمده قرارداد می‌تواند کتبی یا شفاهی باشد، پس شکایت از کارفرما بدون قرارداد امکان‌پذیر است. برای این کار کارمند یا کارگر باید تمام مدارک و اسنادی که ثابت می‌کنند او در محل کار حضور داشته و در آن‌جا کار می‌کرده را جمع‌آوری کنند و هنگام ثبت شکایت یا جلسات رسیدگی، آن‌ها را همراه با خود داشته باشد.
این مدارک می‌تواند شامل جمع‌آوری استشهادنامه و شهادت کارمندان و همسایه‌ها، پرینت واریز حقوق، پرینت پیام‌های کاری ارسال‌شده بین کارمند و کارفرما، پرینت دریافت وام، بیمه، سنوات، پاداش، عیدی و هر مدرکی که می‌تواند ثابت کند او در آن‌جا کار کرده است، باشد.
- بیشتر بخوانید: شکایت از کارفرما بدون قرارداد
مراحل شکایت از کارفرما چیست؟
برای شکایت کارگر از کارفرما می‌توان به 2 صورت حضوری و غیرحضوری اقدام کرد.
فرایند شکایت از کارفرما به صورت حضوری به شرح زیر است:
- مراجعه به شعبه بیمه‌گذار تامین اجتماعی و پیدا کردن شعبه اداره کار مربوطه
- مراجعه به اداره کار، دریافت نامه‌ای از واحد ارجاع و ارائه آن نامه به شعبه بیمه‌گذارتان
- دریافت فرم دادخواست و پر کردن آن از جمله اطلاعات شخصی، اطلاعات محل کار، دلیل شکایت و شرح شکایت
- ارائه فرم دادخواست به اداره کار و ثبت رسمی شکایت
- اعلام تاریخ مشخص از سوی اداره کار به کارمند و کارفرما جهت حضور در جلسات رسیدگی
- شرکت در جلسات رسیدگی و بررسی شکایت
- کارمند حتما باید تمام اسناد و مدارکی که اثبات‌کننده ادعای او هستند را در جلسات رسیدگی به همراه خود داشته باشد.
- ارسال پرونده به جلسه تشخیص در صورت حل نشدن مشکل در جلسه رسیدگی
- ارسال پرونده به جلسه حل اختلاف در صورت حل نشدن مشکل در جلسه تشخیص. این جلسه آخرین مرحله رسیدگی به شکایت کارفرما است و رای نهایی در این جلسه صادر می‌شود.
فرایند شکایت از کارفرما به صورت اینترنتی به شرح زیر است:
- ثبت‌نام در سامانه جامع روابط کار
- احراز هویت
- وارد شدن به بخش خدمات و انتخاب گزینه پنجره خدمات
- انتخاب گزینه ثبت دادخواست بدوی
- نوشتن شرح شکایت و ثبت و ارسال
- دریافت پیامک تاریخ جلسه رسیدگی از سوی سامانه
کلام آخر
شکایت از کارفرما در صورتی باید انجام شود که کارفرما، یکی یا چند تا از حقوق اصلی کارمندان یا کارگران را نادیده گرفته باشد مثل نبستن قرارداد کاری با آن‌ها، نپرداختن اضافه کاری، بیمه نکردن، نپرداختن سنوات، نپرداختن حق ماموریت و…
