اخلاق سازمانی مجموعه‌ای از اصول و ارزش‌هایی است که رفتار سازمان را شکل می‌دهد. این اصول همان استانداردهای اخلاقی و حرفه‌ای در محیط کار است که همه کارکنان باید بر اساس آن‌ها عمل کنند تا بتوانند به اهداف شرکت دست یابند.
در این مطلب از سایت کار از ما به‌طور کامل توضیح می‌دهیم که اخلاق سازمانی چیست؟ سپس اهمیت و عناصر آن را بررسی می‌کنیم و در نهایت به این می‌پردازیم که چگونه می‌توان اخلاق سازمانی را ترویج داد و نمونه‌هایی از اخلاق کاری در سازمان های بزرگ جهان مانند گوگل و اپل را مورد بحث قرار می‌دهیم.
اخلاق سازمانی چیست؟
اخلاق سازمانی مجموعه‌ای از اصول، ارزش‌ها، اخلاقیات و رفتارهایی است که در یک سازمان وجود دارد و همه اعضای سازمان از مدیران گرفته تا کارکنان، باید طبق آن‌ها عمل می‌کنند. این اصول، استانداردهای حرفه‌ای و اخلاقی در محیط کار هستند که تعیین می‌کنند یک سازمان چگونه باید با سرمایه‌گذاران، کارکنان، مشتریان و سایر افراد مربوطه رفتار کند. در واقع نحوه واکنش سازمان به مسائل داخلی و خارجی، نشان‌دهنده اخلاق سازمانی آن شرکت است.
هر سازمان ارزش‌های منحصربه‌فردی دارد که بر اساس آن‌ها، اخلاق سازمانی خود را ایجاد می‌کند. این ارزش‌ها ممکن است با توجه به محصولات یا خدمات سازمان‌ها متفاوت باشند اما هسته اصلی همه آن‌ها چند اصل اخلاقی کلی است که در همه کسب‌وکارها وجود دارد مثل صداقت، مسئولیت‌پذیری و… در ادامه، این عناصر را به‌طور کامل بررسی می‌کنیم.
اخلاق سازمانی نه تنها نشان‌دهنده ارزش‌ها و فرهنگ سازمانی یک شرکت است، بلکه هویت، شهرت و اعتبار یک سازمان را نشان می‌دهد. در واقع مقامات بالاتر سازمان باید بر اساس این اخلاقیات عمل کنند تا تصویر خوبی از سازمان به مردم نشان دهند و متقاضیان مناسبی جذب شرکت شوند.
اهمیت اخلاق سازمانی چیست؟
اخلاق سازمانی به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا هم خودشان و هم همه کارکنان بر اساس قوانین عمل کنند و مشکلات اخلاقی برایشان پیش نیاید. به‌طور جزئی‌تر، اخلاق سازمانی به دلایل زیر برای کسب‌وکارها اهمیت دارد:
1_ ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت
فرهنگ سازمانی مثبت باعث می‌شود یک کسب‌وکار به یک شرکت موفق و بزرگی تبدیل شود. در شرکت‌هایی با فرهنگ سازمانی مثبت، کارمندان احساس ارزشمندی می‌کنند، افراد یکدیگر را حمایت می‌کنند، به هم احترام می‌گذارند و در نهایت همه این‌ها می‌تواند انگیزه، بهره‌وری و رضایت شغلی کارمندان را بالا ببرد.
وجود یک فرهنگ سازمانی مبتنی بر صداقت، حمایت، احترام، مسئولیت‌پذیری و…، نه تنها با اخلاق سازمانی همسو است، بلکه اعتبار شرکت را بالا می‌برد و آن را به یک مکان عالی برای کار کردن تبدیل می‌کند. در نتیجه، متقاضیان با استعدادی به شرکت جذب می‌شوند.
بنابراین اگر به‌دنبال ایجاد یک کسب‌وکار موفق هستید، نباید فقط به فکر سودآوری باشید، بلکه باید روی کارمندان‌تان سرمایه‌گذاری کنید و یک فرهنگ سازمانی مثبت پرورش دهید.
2_ ایجاد برند کارفرمایی قوی
اخلاق سازمانی، تصویر مثبتی از یک کسب‌وکار می‌سازد و باعث تقویت شهرت، برند و اعتبار شرکت می‌شود. در واقع وقتی مردم می‌بینند که یک سازمان به اصول اخلاقی پایبند است، بیشتر به آن اعتماد می‌کنند. در این سازمان‌ها مشتریان راضی‌تر، کارمندان متعهدتر و سرمایه‌گذاران مطمئن‌تر هستند. همچنین این سازمان‌ها بیشتر در ذهن مردم می‌ماند و افراد بیشتری به آن‌ها جذب می‌شوند. واقعیت این است که اصول اخلاقی همیشه برای مردم ارزشمند است.
یک برند کارفرمایی قوی همچنین می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند تا چالش‌ها و شرایط بحرانی را زودتر پشت سر بگذارند.
3_ جذب کارمندان با استعداد
اخلاق سازمانی همچنین باعث جذب کارمندان حرفه‌ای می‌شود زیرا متقاضیان دوست دارند در سازمانی که به ارزش‌های اخلاقی اهمیت می‌دهد، استخدام شوند. در واقع وقتی افراد جویای کار می‌دانند که کارفرما با کارمندان، مشتریان و… به‌خوبی رفتار می‌کند، مطمئن می‌شوند که با آن‌ها هم همین‌طور خوب رفتار خواهد شد؛ از این رو، خواهان استخدام شدن در آن شرکت می‌شوند. (شکار استعداد (روشی برای جذب افراد با استعداد در سازمان))
اخلاق سازمانی همچنین بر سبک های رهبری نیز تاثیر می‌گذارد. بسیاری از متقاضیان ابتدا نحوه مدیریت و رهبری سازمان را بررسی می‌کنند تا ببینند با این سبک راحت هستند یا نه. در نتیجه اگر مدیران طبق اصول اخلاقی کار کنند، متقاضیان انگیزه بیشتری پیدا می‌کنند تا در آن‌جا استخدام شوند.
4_ جلوگیری از مشکلات قانونی و اخلاقی
شرکت‌هایی که به اخلاق سازمانی پایبند هستند، طبق الزامات تعیین‌شده و اصول اخلاقی عمل می‌کنند و در نتیجه مشکلات قانونی و غیراخلاقی برایشان پیش نمی‌آید. مثلا یک شرکت داروسازی با انجام آزمایش‌های ایمنی، عملکرد بر اساس قوانین نظارتی و ارائه اطلاعات کافی درباره عوارض جانبی داروها به مردم، با جریمه‌های سنگین و ممنوعیت فعالیت مواجه نمی‌شوند.
5_ قابل اعتماد بودن سازمان
پایبندی به ارزش‌های اخلاقی و داشتن رفتار مسئولانه، یک سازمان را برای مشتریان، کارمندان، سرمایه‌گذاران و عموم مردم قابل اعتماد می‌کند. این قابل اعتماد و پاسخگو بودن باعث جذب مشتریان، حفظ کارمندان، اطمینان سرمایه‌گذاران و حتی روابط پایدار و بلندمدت با آن‌ها می‌شود.
به‌عنوان مثال یک شرکت ادعا می‌کند قهوه‌ای که تولید کرده است، بالاترین میزان کافئین را دارد. این شرکت باید بر اساس واقعیت و در کمال صداقت چنین ادعایی کند و همچنین پاسخگوی سوالات خریداران باشد تا اعتماد مشتریان نسبت به آن‌ها کم نشود و اعتبار سازمان زیر سوال نرود.
6_ کسب مزیت رقابتی
متاسفانه بسیاری از شرکت‌ها طبق اصول اخلاقی رفتار نمی‌کنند؛ آن‌ها با کارمندان‌شان رفتار ناعادلانه‌ای دارند، با مشتریان صادق نیستند و کارهای غیراخلاقی زیادی انجام می‌دهند. اگرچه چنین رفتارهایی در کوتاه‌مدت سودآور است اما در بلندمدت به اعتبار شرکت ضربه می‌زند.
بنابراین پایبندی به اخلاق سازمانی، شرکت شما را قابل اعتمادتر می‌کند، برند کارفرمایی‌تان را تقویت می‌کند و در برابر کسب‌وکارهایی که اصول اخلاقی را رعایت نمی‌کنند، به شما مزیت رقابتی می‌دهد.
7_ بهبود تصمیم‌گیری
تصمیم‌گیری در یک سازمان همیشه یک فرایند چالش‌برانگیز است اما داشتن ارزش‌ها و اصول اخلاقی شفاف می‌تواند این فرایند را راحت‌تر کند. داشتن اخلاقی سازمانی به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا تصمیم‌های مسئولانه‌تری بگیرند، تصمیم‌هایشان با اهداف و ارزش‌های سازمان همسو باشد و به نفع سازمان، کارکنان و حتی مشتریان تصمیم بگیرند.
8_ بهبود عملکرد مالی
پایبندی به اصول اخلاقی باعث جذب مشتریان و کارمندان بیشتر، کسب مزیت رقابتی، افزایش رضایت شغلی کارمندان و افزایش اعتبار یک سازمان می‌شود که همه این موارد، عملکرد مالی سازمان و سودآوری را افزایش می‌دهند.
عناصر اصلی اخلاق سازمانی چیست؟
ارزش‌های اخلاق سازمانی بسته با نوع سازمان‌ها و صنایع یا نوع محصولات و خدماتی که ارائه می‌دهند، می‌تواند متفاوت باشد اما چندین ارزش یا عنصر اصلی هستند که معمولا در همه کسب‌وکارها وجود دارند. این عناصر عبارتند از:
1_ صداقت
یکی از مهم‌ترین ارزش‌های اخلاق سازمانی، صداقت است. صداقت یعنی داشتن شفافیت، ثبات و راستی در رفتارها و تصمیم‌گیری‌ها. سازمان‌هایی که از این اصل پیروی می‌کنند، حتی در شرایط دشوار هم کار درست را انجام می‌دهند، مسئولیت اشتباهات‌شان را می‌پذیرند و با کارکنان و مشتریان‌شان صادق و شفاف هستند.
2_ مسئولیت‌پذیری
مسئولیت‌پذیری و پاسخگو بودن ارزش‌های اخلاقی مهمی هستند که باعث می‌شوند رهبران و کارکنان، تعهد حرفه‌ای و اخلاقی بالایی نسبت به کسب‌وکار، مشتریان و همکاران خود داشته باشند.
3_ پاسخگویی
یک سازمان پاسخگو، مسئولیت رفتارها و تصمیم‌هایش را قبول می‌کند، اشتباهاتش را می‌پذیرد و برای جلوگیری از تکرار دوباره اشتباهات در آینده، آن‌ها را اصلاح می‌کند یا اقداماتی انجام می‌دهد.
4_ احترام
یکی دیگر از اصول اخلاق سازمانی، احترام است؛ احترام یعنی داشتن رفتار محترمانه بی‌قید و شرط با دیگران. کارمندانی که از این ارزش پیروی می‌کنند باید فارغ از شرایط و موقعیت‌های افراد، با آن‌ها به‌طور محترمانه رفتار کنند. این ارزش باعث پرورش یک فرهنگ سازمانی مبتنی بر تنوع و شمول و عاری از هرگونه تبعیض و آزار می‌شود.
5_ انصاف
انصاف یکی دیگر از ارزش‌های اصلی اخلاق کاری در سازمان است. انصاف یعنی رفتار منصفانه، عادلانه و یکسان با همه کارمندان، مشتریان و… کارفرما باید مطمئن باشد که همه کارمندان به فرصت‌ها و منابع برابر دسترسی دارند و این‌که اگر فردی پاداش می‌گیرد، به دلیل تلاش‌هایش است نه پارتی بازی یا تعصب. رفتار منصفانه باعث می‌شود کارمندان احساس کنند که در محل کار به آن‌ها احترام گذاشته می‌شود.
6_ قابل اعتماد بودن
قابل اعتماد بودن یعنی یک سازمان باید با مشتریان، کارمندان و سایر افراد صادق و شفاف باشد و به وعده‌هایش عمل کند تا در ذهن آن‌ها، تصویر قابل اعتمادی از خود بسازد.
چگونه می توان اخلاق سازمانی را ترویج داد؟
برای ایجاد یا ترویج اخلاق سازمانی در شرکت، پیشنهاد می‌کنیم به نکات زیر توجه کنید:
1_ ساخت یک فرهنگ سازمانی اخلاقی
اخلاق سازمانی منعکس‌کننده ارزش‌ها، اصول و استانداردهای شرکت است و به همین دلیل از فرهنگ سازمانی جدا نیست. بنابراین در قدم اول، سازمان‌ها باید یک فرهنگ سازمانی اخلاقی ایجاد کنند؛ یعنی محیطی که کارکنان در آن احساس هدفمندی دارند، عواقب تصمیم‌هایشان را در نظر می‌گیرند و تلاش می‌کنند تا بهترین عملکرد را داشته باشند. (تغییر فرهنگ سازمانی (راهکارها و چالش ها))
بخش منابع انسانی طبق مراحل زیر می‌تواند یک فرهنگ سازمانی اخلاقی در شرکت ایجاد کند:
- ارزیابی وضعیت فعلی فرهنگ سازمانی اخلاقی
- به کارکنان نشان دهند که چگونه فرهنگ سازمانی اخلاقی بر نتایج کسب‌وکار تاثیر می‌گذارد مثلا نشان دادن رضایت مشتریان
- ایجاد فرهنگ سازمانی اخلاقی
- یاد دادن اصول اخلاقی این فرهنگ سازمانی به کارمندان
2_ تعیین یک کد رفتاری
تعیین کد رفتاری یعنی برای کارمندان مشخص کنید که چه رفتارهایی قابل قبول است تا طبق آن‌ها عمل کنند. تعیین کد رفتاری باعث می‌شود اصول اخلاقی و اخلاق کاری در سازمان برای همه کارمندان به‌طور دقیق و شفاف مشخص شود و آن‌ها را در تصمیم‌گیری‌های خود به کار ببرند.
منابع انسانی برای تعیین کد رفتاری باید به نکات زیر توجه کند:
- کد رفتاری باید به زبان ساده و قابل فهم نوشته شود.
- رهبران و مدیران باید به این رفتارها و اصول اخلاقی پایبند باشند.
- کد رفتاری را با شیوه‌های جذاب به کارمندان ارائه دهید مثلا با تصاویر مرتبط، جدول، نمودار و…
- کد رفتاری را به روش‌های آسان در اختیار کارمندان قرار دهید مثل ارائه آن به شکل نسخه‌های دیجیتال.
3_ ایجاد یک تیم رهبری اخلاقی
برای اجرای اخلاق سازمانی در کل شرکت، بهتر است یک تیم رهبری اخلاقی ایجاد کنید تا با پیروی، حمایت و تعهد رهبران، نتیجه مورد نظر زودتر به دست آید. بر اساس یک نظرسنجی، ۹۶٪ از رهبران کسب‌وکار معتقد بودند که انجام کار درست به معنای پیروی از ارزش‌ها، اصول و قوانین و مقررات شرکت است. (منبع)
تیم منابع انسانی با راهکارهای زیر می‌تواند یک تیم رهبری اخلاقی ایجاد کند:
- پرسیدن سوالات اخلاقی در مصاحبه
- آموزش به مدیران برای موقعیت‌های بحرانی
- یاد دادن رفتارهای اخلاقی به رهبران
4_ اجرای اخلاق سازمانی در کل سازمان
تیم منابع انسانی باید اخلاق سازمانی را در کل شرکت پیاده کند، رفتارهای کارکنان را زیر نظر بگیرد و و دقت کند که این ارزش‌ها حتما در فرایندهای مختلف اجرا شوند مثلا در:
- ارائه پاداش و مزایا: ارائه پاداش منصفانه و عادلانه به کارمندان (انگیزش کارکنان)
- فرایند استخدام: استخدام عادلانه نیروی کار جدید (فرایند جذب و استخدام نیروی انسانی)
- حفظ و مشارکت کارمندان: ایجاد محیط کار مناسب برای حفظ و مشارکت کارمندان (نرخ خروج کارکنان چیست؟)
- تنوع، برابری، شمول و تعلق (DEIB): پذیرش بی‌قید و شرط آدم‌ها و احترام گذاشتن به تفاوت‌های آن‌ها و تنوع در محیط کار
5_ اطمینان از این‌که رفتارهای اخلاقی در سراسر سازمان وجود دارند
تیم منابع انسانی باید به‌طور مداوم اخلاق سازمانی را در کارکنان ارزیابی کند تا مطمئن شود که اخلاق کاری در کل سازمان پیاده‌سازی شده است یا نه.
بهترین روش برای این ارزیابی، ارزیابی فرهنگ سازمانی شرکت است؛ برای این‌که بفهمید آیا اخلاق سازمانی بخشی از فرهنگ سازمانی شرکت است یا نه. با راهکارهای زیر می‌توانید این ارزیابی را انجام دهید:
- نظرسنجی از کارمندان
- استفاده از ابزارهای سنجش فرهنگ سازمانی
- برگزاری جلسه‌های گروهی
- بررسی مصاحبه خروج
نمونه هایی از اخلاق کاری در سازمان های بزرگ جهان
همان‌طور که گفتیم، اخلاق سازمانی نقش مهمی در موفقیت یک کسب‌وکار دارد. در این قسمت، برخی از ارزش‌های اخلاق سازمانی شرکت‌های بزرگ جهان را بررسی می‌کنیم:
شرکت مایکروسافت
شرکت مایکروسافت در تلاش است تا یک فرهنگ سازمانی مبتنی بر تنوع و شمول ایجاد کند به‌طور که همه کارمندان از فرصت‌های برابر برخوردار باشند و با همه به یک شکل رفتار شود.
این شرکت قصد دارد یادگیری مستمر و اعتماد را در شرکت ترویج دهد. هدف مایکروسافت این است محیط کاری ایجاد کند که هر کارمند بتواند بهترین عملکرد خود را داشته باشد. او معتقد است، گرفتن تصمیم‌های خوب و انتخاب‌های اخلاقی و حرفه‌ای باعث تقویت اعتماد در میان کارمندان، مشتریان و شرکا می‌شود.
شرکت گوگل
شرکت گوگل متعهد است که به همه کارکنان خود احترام می‌گذارد، شرایط کاری ایمن و مناسبی برای آن‌ها فراهم می‌کند و تحت هر شرایط، عملکرد حرفه‌ای، اخلاقی و مسئولانه‌ای دارد.
شرکت اپل
شرکت اپل از همه کارمندان خود می‌خواهد تا هنگام ارائه خدمات به مشتریان، طبق قوانین تعیین‌شده و ارزش‌های سازمان از جمله صداقت، احترام، رازداری و سازگاری با آن‌ها رفتار کنند.
کلام آخر
در پایان برای پاسخ به این سوال که اخلاق سازمانی چیست؟ می‌توان گفت اخلاق سازمانی مجموعه‌ای از اصول و ارزش‌های اخلاقی است که هر سازمان برای کسب‌وکار خود تعیین می‌کند و همه کارکنان باید بر اساس این ارزش‌ها رفتار کنند. اخلاق سازمانی باعث ایجاد یک محیط کاری مثبت و رشد و موفقیت شرکت می‌شود.
منابع:
