بر اساس تحقیقات Zippia هشتاد و سه درصد از سازمان‌ها می‌دانند که برنامه توسعه رهبری مزایای زیادی برای کسب‌وکارشان دارد اما فقط ۵٪ از آن‌ها این برنامه را در سازمان خود اجرا کرده‌اند. (منبع) از این رو، پرداختن به این برنامه و آشنایی با آن برای کسب‌وکارها و کارفرماها ضروری است.
در این مقاله از سایت کار از ما درباره این‌که توسعه رهبری چیست و چه اهمیتی دارد صحبت می‌کنیم.
توسعه رهبری چیست؟
توسعه رهبری یک برنامه استراتژیک است که در سازمان‌ها اجرا می‌شود؛ در این برنامه، رهبران کارمندان با استعداد را انتخاب و با تقویت مهارت‌ها، شایستگی‌ها، دانش و توانایی‌هایشان، آن‌ها را به رهبران موفقی برای آینده تبدیل می‌کنند. این برنامه فقط فرایندی برای دستیابی به موقعیت‌های شغلی بالاتر نیست بلکه به معنای الهام‌بخشی و هدایت تیم برای دستیابی به اهداف سازمان است.
برنامه توسعه رهبری مانند سفری است برای شناخت بهتر خود، یادگیری مهارت‌ها و توانایی‌های مختلف رهبری و آماده کردن کارمندان جهت هدایت، انگیزه‌بخشی و تاثیر مثبت بر دیگران. در این سفر، کارمندان مهارت‌های فعلی‌شان را تقویت می‌کنند، مهارت‌های جدید می‌آموزند و ویژگی‌های مختلف رهبری مانند همدلی، ارتباط موثر، سازگاری و… را در خود پرورش می‌دهند.
این برنامه با نظم و چارچوب و به صورت بلندمدت و شخصی‌سازه‌شده طراحی و اجرا می‌شود و نیازهای کارمند یا کسب‌وکار را برطرف می‌کند.
بهتر است این مقاله را نیز مطالعه کنید: تئوری رهبری رفتاری
اهداف توسعه رهبری چیست؟
به‌طور کلی، هدف برنامه توسعه رهبری افزایش مهارت‌های کارمندان با استعداد و تبدیل کردن آن‌ها به رهبران موثر برای آینده است. حال در این فرایند، چندین هدف جزئی دیگر وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- تقویت مهارت‌های رهبری مانند مهارت‌های ارتباطی، مهارت خودآگاهی، مهارت حل مسئله، مهارت تصمیم‌گیری، تفکر انتقادی، برنامه‌ریزی و مدیریت زمان و…
- افزایش سازگاری و انعطاف‌پذیری برای کنار آمدن با موقعیت‌های چالشی و متغیر
- بهبود کارایی و بهره‌وری سازمان برای دستیابی به رشد و موفقیت‌های بیشتر
- کاهش نرخ گردش مالی سازمان با روش‌های مختلفی چون افزایش تعهد و حفظ کارمندان (مصاحبه نگهداشت چیست و چگونه انجام می‌شود؟)
- ترویج نوآوری و خلاقیت در سازمان
- تقویت برند کارفرمایی و شهرت سازمان
- بهبود فرهنگ سازمانی از جمله فرهنگ مبتنی بر همکاری، یادگیری، خلاقیت و…
اهمیت توسعه رهبری چیست؟
وجود یک رهبر توانمند در سازمان یکی از عوامل موفقیت کسب‌وکارها است زیرا بدون این افراد، اهداف سازمان محقق نمی‌شوند. به همین دلیل اجرای برنامه توسعه رهبری در سازمان‌ها اهمیت دارد. با بررسی موارد زیر به‌طور دقیق‌تر متوجه می‌شویم که اهمیت توسعه رهبری چیست:
1_ رشد و موفقیت سازمان
برنامه توسعه رهبری با پرورش رهبران ماهر و حرفه‌ای باعث رشد و موفقیت کسب‌وکارها می‌شود. این رهبران چشم‌انداز روشنی برای سازمان مشخص می‌کنند، محیط کاری مثبتی ایجاد می‌کنند، نوآوری و خلاقیت را در سازمان ترویج می‌دهند و با مهارت‌ها و توانایی‌های خود، اعضای تیم را به سمت اهداف سازمان و رشد و موفقیت یک کسب‌وکار هدایت می‌کنند.
2_ افزایش حفظ کارکنان
یکی دیگر از اهمیت‌های اجرای برنامه توسعه رهبری در یک سازمان این است که نرخ استعفای کارمندان را کاهش می‌دهد. در واقع وقتی کارمندان می‌ببینند که شرکت فرصت‌های رشد شغلی را در اختیار کارکنان خود قرار می‌دهد، تمایل بیشتری پیدا می‌کنند تا در آن‌جا بمانند. یکی از این فرصت‌ها، اجرای برنامه توسعه رهبری و آماده‌سازی کارمندان برای موقعیت‌های شغلی رهبری و مدیریتی است.
علاوه‌بر این، رهبران موثر رضایت و تعهد کارمندان را بالا می‌برند و به‌دنبال آن، نرخ گردش مالی شرکت کاهش می‌یابد. همچنین رهبرانی که به رفاه اعضای تیم اهمیت می‌دهند، باعث ایجاد یک محیط کاری مثبت می‌شوند.
3_ افزایش سازگاری با تغییرات
در دنیای امروزی که همه چیز به‌سرعت در حال تغییر است، رهبران باید سازگار باشند تا بتوانند با موقعیت‌های گوناگون کنار آیند و اهمیت توسعه رهبری این است که سازگاری و انعطاف‌پذیری افراد را بالا می‌برد.
4_ افزایش بهره‌وری
یکی از اهداف طرح توسعه رهبری، پرورش رهبران موثر است؛ رهبران موثر با الهام‌بخشی به اعضای تیم، انگیزه و بهره‌وری آن‌ها را بالا می‌برند.
5_ بهبود تصمیم‌گیری
در برنامه توسعه رهبری، مهارت‌های حل مسئله و تفکر انتقادی افراد تقویت می‌شود و در نتیجه آن‌ها می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مختلف برای سازمان بهتر عمل کنند.
6_ برنامه‌ریزی جانشین‌پروری
توسعه رهبری همچنین می‌تواند یکی از برنامه‌های جانشین پروری باشد زیرا این فرایند، کارمندان را به رهبران موثری برای آینده تبدیل می‌کند. در واقع یکی از وظایف رهبر این است که رهبران آینده را پرورش دهند.
چگونه یک برنامه توسعه رهبری تنظیم کنیم؟
اگرچه اجرای برنامه توسعه رهبری در هر سازمانی متفاوت است اما نحوه تنظیم و طراحی آن برای هر سازمانی به یک شکل است که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
برای اجرای یک برنامه توسعه رهبری در سازمان‌تان طبق مراحل زیر عمل کنید:
1_ اهداف و اولویت‌های سازمان را تعیین کنید
هر سازمان با توجه به اولویت‌ها و اهداف منحصر به فرد خود برای فرایند توسعه رهبری برنامه‌ریزی می‌کند. بنابراین در مرحله اول بهتر است هدف و اولویت شرکت را مشخص کنید. برخی از اهداف و اولویت‌های رایج کسب‌وکارها شامل موارد زیر هستند:
- رشد و توسعه سازمان: اگر هدف شما رشد شرکت است باید رهبرانی با انگیزه، جاه‌طلب و نوآور تربیت کنید.
- کاهش نرخ گردش مالی: اگر اولویت شما کاهش هزینه‌های شرکت است باید رهبرانی انعطاف‌پذیر، مدبر و دارای مهارت‌های ارتباطی قوی پرورش دهید.
- افزایش مشارکت و حفظ کارمندان: در صورتی که می‌خواهید تعامل و مشارکت کارمندان را بالا ببرید یا تمایل دارید کارمندان مدت زمان بیشتری در شرکت بمانند و نرخ استعفای آن‌ها را کاهش دهید، شما به رهبرانی الهام‌بخش و انگیزه‌دهنده با مهارت‌های ارتباطی بالا نیاز دارید تا بتوانند تغییرات رفتاری لازم را در کارمندان ایجاد کنند.
در نهایت اگر سازمان‌ها اهداف و اولویت‌های خود را بشناسند، می‌توانند بفهمند که رهبران به چه آموزش‌هایی نیاز دارند. در نتیجه، برنامه توسعه رهبری موثری طراحی و اجرا می‌کنند که به‌طور دقیق این نیازها را برطرف کند.
2_ وظایف و ویژگی‌های رهبر مورد نظرتان را تعریف کنید
پس از تعیین اهداف و اولویت‌های سازمان، تعریف کنید که رهبر مورد نظرتان باید چه ویژگی‌ها و وظایفی داشته باشد. این ویژگی‌ها و وظایف به اهداف سازمان بستگی دارند مثلا اگر هدف رشد سازمان است، رهبران باید ویژگی‌هایی چون انگیزه بالا، دانش و تخصص کافی و… را داشته باشند و وظایف آن‌ها شامل تعیین اهداف سازمان، برنامه‌ریزی و هدایت کارمندان برای دستیابی به آن‌ها و… است. (بررسی انواع سبک های رهبری)
3_ رهبران منتخب را بر اساس معیارهای تنظیم‌شده ارزیابی کنید
پس از تعیین وظایف و ویژگی‌های رهبر آینده سازمان باید افراد منتخب بر اساس این معیارها ارزیابی شوند تا بتوانید مناسب‌ترین فرد را انتخاب کنید.
یکی از راه‌های ارزیابی رهبران، ارزیابی ۳۶۰ درجه است؛ در این روش، از افراد مختلفی که با فرد منتخب کار می‌کنند، بازخورد گرفته می‌شود مانند مدیران، همکاران و حتی مشتریان. این روش به شما کمک می‌کند تا تصویر کامل‌تری از فرد مورد نظر پیدا کنید و بتوانید بهتر تصمیم بگیرید که آیا این فرد برای نقش رهبری مناسب است یا نه.
لازم است ذکر کنیم این روش به‌قدری کارآمد است که بیش از ۸۵٪ از شرکت‌های فورچون ۵۰۰ نیز از روش ارزیابی ۳۶۰ درجه استفاده می‌کنند. فورچون ۵۰۰ فهرستی است شامل ۵۰۰ تا از بزرگ‌ترین شرکت‌های بین‌المللی از نظر درآمدزایی که در صنایع مختلف فعالیت می‌کنند و هر سال در مجله فورچون منتشر و رتبه‌بندی می‌شوند.
4_ برای طراحی و اجرای فرایند توسعه رهبری برنامه‌ریزی کنید
یکی از محبوب‌ترین روش‌ها برای طراحی و اجرای برنامه توسعه رهبری، قانون ۱۰-۲۰-۷۰ است. این قانون به این معناست:
- ۷۰٪ یادگیری از طریق انجام کار اتفاق می‌افتد: یعنی انجام وظایف شغلی و قرار گرفتن در شرایط واقعی و چالش‌برانگیز
- ۲۰٪ یادگیری از طریق راهنمایی متخصصان اتفاق می‌افتد: یعنی راهنمایی و مشورت گرفتن از تخصص و تجربه رهبران قبلی
- ۱۰٪ یادگیری از طریق آموزش رسمی اتفاق می‌افتد: یعنی شرکت در دوره‌های آموزشی مختلف که سازمان برای افراد فراهم می‌کند.
5_ برنامه توسعه رهبری مورد نظرتان را اجرا کنید
برنامه توسعه رهبری را با در نظر گرفتن ویژگی‌ها، نقاط قوت و ضعف و مهارت‌های منحصر به فرد رهبر مورد نظر، طراحی و اجرا کنید. این برنامه فقط باید با هدف رشد فردی رهبران اجرا شود، نه این‌که بخواهد آن‌ها را اصلاح کند یا تغییر دهد. بنابراین این برنامه باید به رهبران کمک کند تا نقاط قوت‌شان را تقویت کنند، مهارت‌هایشان را بهبود دهند و برای رشد و پرورش ویژگی‌های رهبری خود تلاش کنند.
چالش های برنامه توسعه رهبری چیست؟
اجرای موفقیت‌آمیز برنامه توسعه رهبری می‌تواند با چالش‌های مختلفی همراه باشد. برخی از این چالش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- منابع محدود مانند نداشتن زمان یا بودجه کافی که می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر کیفیت این برنامه تاثیر بگذارد.
- عدم تعهد به برنامه توسعه رهبری توسط مدیران ارشد، رهبران یا هرکس دیگری که در اجرای این برنامه دخیل است، می‌تواند اجرای برنامه را با مشکل مواجه کند.
- مدیریت ناکارآمد برنامه توسعه رهبری نیز یکی دیگر از این چالش‌هاست.
کارفرماها با شناخت چالش‌ها می‌توانند اقدامات پیشگیرانه را به‌کار ببرند تا برنامه توسعه رهبری را با موفقیت در سازمان اجرا کنند.
مثالی از برنامه توسعه رهبری
اجرای برنامه توسعه رهبری در سازمان‌های مختلف، متفاوت است زیرا این برنامه باید بر اساس نیاز، هدف و نوع سازمان طراحی شود. با این حال برای آشنایی بیشتر با این فرایند، در ادامه برنامه توسعه رهبری یکی از شرکت‌های معتبر جهان را بررسی می‌کنیم.
برنامه توسعه رهبری شرکت مایکروسافت
شرکت مایکروسافت برنامه توسعه رهبری را با هدف پرورش رهبران آینده اجرا می‌کند. در این برنامه افراد با انجام تکالیف، شرکت در دوره‌های آموزشی تخصصی، تقویت مهارت‌های رهبری و…، خود را برای رهبر شدن آماده می‌کنند. تمرکز این برنامه بر توسعه مهارت‌های رهبری، تفکر استراتژیک و تقویت ذهنیت رشد است.
جو ویتینگ هیل معاون بخش استعداد و یادگیری شرکت مایکروسافت می‌گوید:
ما معتقدیم که شرکت مایکروسافت با تمرکز بر یادگیری و پرورش ذهنیت رشد موفق می‌شود.
کلام آخر
در پایان، برای پاسخ کوتاه به این سوال که توسعه رهبری چیست، می‌توان گفت توسعه رهبری یک برنامه استراتژیک است جهت رشد مهارت‌های کارمندان و آماده‌سازی آن‌ها برای نقش‌های مدیریتی و رهبری در سازمان. این برنامه شامل رشد فردی، بهبود مهارت‌های رهبری و درک بهتر روابط و ساختار سازمان است.
منابع:
