در ابتدا اگر بخواهیم بگوییم شایستگی شغلی چیست باید بگوییم که شایستگی شغلی فهرستی از ویژگی‌های کلیدی است مانند کار گروهی، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های رهبری، توانایی حل مسئله، توانایی تصمیم‌گیری و… که عملکرد کارمندان را بالا می‌برند. در واقع، از آن‌جایی که شایستگی‌های شغلی به موفقیت یک سازمان کمک می‌کنند، کارفرماها بسته به اهداف کسب و کار خود، وجود برخی از این مهارت‌ها را در کارمندان‌شان ارزیابی می‌کنند.
در این مقاله از سایت کار از ما با انواع مدل‌های شایستگی شغلی آشنا می‌شویم و مزایای استفاده از مدل‌های شایستگی شغلی در یک سازمان را بررسی می‌کنیم.
انواع مدل های شایستگی شغلی چیست؟
شایستگی شغلی یک عنصر ضروری در سازمان‌هاست است که شامل دانش، مهارت‌ها و نگرش‌های لازم برای موفقیت در یک موقعیت شغلی است.
شایستگی شغلی انواع مختلفی دارد. در اکثر مشاغل چندین شایستگی شغلی مورد نیاز است که در این قسمت، ۱۲ تا از آن‌ها را معرفی و بررسی می‌کنیم:
1_ کار گروهی
اندرو کارنگی می‌گوید:
کار گروهی یعنی توانایی کار کردن با یکدیگر در یک مسیر مشترک و توانایی هدایت دستاوردهای فردی به سمت اهداف سازمانی؛ این نیرویی است که مردم معمولی را به نتایج عالی می‌رساند.
هدف همه کسب و کارها گرد هم آمدن برای دستیابی به اهداف سازمانی در جهت رسیدن به موفقیت و رشد است. بنابراین هر کارمندی باید توانایی کار گروهی را داشته باشد و بتواند در رسیدن به اهداف فردی و سازمانی کمک‌کننده باشد.
به قول استیو جابز:
کارهای بزرگ در یک سازمان هرگز توسط یک نفر انجام نمی‌شود، بلکه آن‌ها توسط گروهی از افراد انجام می‌شوند.
2_ مسئولیت‌پذیری
فرهنگ لغت مک میلان مسئولیت‌پذیری را این‌گونه تعریف می‌کند:
مسئولیت‌پذیری حالتی است که در آن افراد مسئولیت کسی یا چیزی را بر عهده دارند و از درست یا رضایت‌بخش بودن کاری که انجام می‌دهند، مطمئن هستند.
در یک سازمان، از مدیران انتظار می‌رود که مسئولیت کارهای خود و اعضای تیم‌شان را بر عهده بگیرند. همچنین هر یک از کارمندان باید در قبال کارهای خود مسئول و پاسخگو باشد.
هر شغلی به سطح مشخصی از مسئولیت‌پذیری نیاز دارد. افرادی که این شایستگی را دارند، مسئولیت کارهایشان را بر عهده می‌گیرند و برای اکثر سازمان‌ها انتخاب ارجحی هستند.
در موقعیت‌های شغلی مدیریتی، مسئولیت‌پذیری یکی از شایستگی‌های ضروری است و سازمان‌ها آن را در شرح شغل ذکر می‌کنند.
- بیشتر بخوانید: مدل شایستگی چیست
- بیشتر بخوانید: ارزیابی عملکرد
- بیشتر بخوانید: رشته علوم تجربی چه شغل هایی دارد
- بیشتر بخوانید: شایستگی چیست؟
3_ آگاهی تجاری
آگاهی تجاری یعنی توانایی درک آن‌چه که باعث موفقیت یک تجارت یا یک سازمان می‌شود و به‌روز ماندن با اتفاقات و تحولات روزانه در دنیای تجارت.
کارمندانی که آگاهی تجاری دارند، یک کسب و کار را به‌طور کامل درک می‌کنند و می‌دانند که برای رسیدن به موفقیت باید چه کارهایی انجام دهند. از آن‌جایی که کارمندان در ارائه محصولات و خدمات یک سازمان نقش مهمی دارند، با داشتن درک درستی از کسب و کار و آگاهی تجاری، می‌توانند به برندسازی و شهرت سازمان کمک کنند.
داشتن این شایستگی برای افرادی که در جایگاه‌های مدیریت هستند، بسیار مهم است.
4_ تصمیم‌گیری
جیم ران:
شما نمی‌توانید بدون تصمیم‌گیری پیشرفت کنید.
تصمیم‌گیری فرایند جمع‌آوری اطلاعات، بررسی احتمالات، مقایسه آن‌ها و انتخاب مسیر است. تصمیم‌گیری فرایند پیچیده‌ای است و نتایج آن می‌تواند بر کل سازمان تاثیر بگذارد.
در دنیای رقابتی امروزه، کارمندانی که شایستگی تصمیم‌گیری سریع و آگاهانه دارند، برای کارفرماها از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. به همین دلیل معمولا در فرایند استخدام، متخصصان منابع انسانی از افراد سوالات موقعیتی می‌پرسند تا توانایی تصمیم‌گیری آن‌ها را ارزیابی کنند.
5_ مهارت‌های ارتباطی
چلسی کرست:
مهارت‌های ارتباطی برای موفقیت در محیط کار و روابط شخصی حیاتی است.
توانایی برقراری ارتباط با اعضای تیم، مدیران و مشتریان، یکی از نیازهای اصلی در هر شغلی است. مهارت‌های ارتباطی در یک سازمان می‌تواند شامل مکالمه سازنده با افراد، مذاکرات موفقیت‌آمیز درباره قراردادها، بستن سریع معاملات و… باشد.
اکثر کارفرماها در آگهی‌های شغلی خود، داشتن مهارت‌های ارتباطی را یک مهارت مورد نیاز می‌دانند. آن‌چه کارفرمایان به دنبال آن هستند، توانایی انتقال اطلاعات به شیوه‌ای حرفه‌ای، دقیق و آسان به دیگران است. در یک کلام، کارمندانی که دارای مهارت‌های ارتباطی موثر هستند، دارایی‌های اصلی هر سازمانی‌اند.
پل جی مایر:
ارتباطات و تعاملات انسانی، کلید موفقیت فردی و شغلی است.
6_ مهارت‌های رهبری
جان سی. ماکسول:
رهبر کسی است که راه را می‌شناسد، راه را می‌رود و راه را نشان می‌دهد.
شایستگی رهبری یکی از عناصر اساسی رهبر تیم است. مهمترین بخش کار یک رهبر درک و تعیین اهداف، تقسیم وظایف، مدیریت فرجه‌ها و انگیزه دادن به کارمندان است.
کارمندانی که دوست دارند در نقش‌های مدیریتی مشغول به کار شوند، باید شایستگی رهبری داشته باشند. توانایی رهبری یک کارمند بر اساس تعاملات آن‌ها با سایر کارمندان، زیردستان، نحوه ایجاد روابط با دیگران و نحوه مدیریت تعارضات سنجیده می‌شود.
برایان تریسی:
آزمون واقعی رهبری این است که در یک بحران چقدر خوب کار می‌کنید.
- بیشتر بخوانید: شغل های رشته علوم سیاسی
- بیشتر بخوانید: بهترین شغل های 10 سال آینده جهان
- بیشتر بخوانید: نیاز سنجی آموزشی
7_ صداقت و اخلاق
وارن بافت:
اگر به دنبال افرادی برای استخدام هستید، به دنبال سه ویژگی در او باشید؛ صداقت، هوش و انرژی. اگر اولی را نداشته باشند، دوتای دیگر شما را خواهند کشت.
صداقت و اخلاق شایستگی‌های مهمی هستند و کارفرماها اغلب به دنبال افرادی هستند که اخلاق کاری دارند، قابل اعتماد هستند و با افراد در سازمان روابط خوبی ایجاد می‌کنند. این شایستگی‌ها، تلاش‌های تیم و فرایندهای سازمانی را بهبود می‌بخشد.
آلبر کامو:
آدمی که اخلاق ندارد، حیوان وحشی است که در این دنیا رها شده است.
8_ نتیجه‌گرایی
افراد نتیجه‌گرا هدف مشخصی دارند و برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند. به بیانی دیگر، کارمندی که شایستگی نتیجه‌گرایی دارد، می‌داند که چگونه باید اهداف بلند‌پروازانه و در عین حال، واقع‌بینانه و قابل دستیابی تعیین کند.
سازمان‌ها به کارمندانی نیاز دارند که روی پروژه‌ها کار کنند، به نتیجه برسند و دیگران را هم به انجام همین کار تشویق کنند. کارهایی که هیچ نتیجه‌ای ندارند، برای سازمان‌ها ارزشی ندارند.
برای موفقیت یک کسب و کار، تعیین هدف، تعریف مراحل هدف و به دست آوردن نتایج بخشی از کار یک کارمند است.
مجله Fast Company:
همه مربیان یک چیز مشترک دارند و آن هم این است که آن‌ها به طرز بی‌رحمانه‌ای نتیجه‌گرا هستند.
9_ حل مسئله
ریچارد برانسون:
یاد بگیرید از قدرت مغز خود استفاده کنید. در یک کسب و کار، تفکر انتقادی کلید حل خلاقانه مسائل است.
شایستگی حل مسئله یعنی حل مسئله با آرامش، حداکثر اطلاعات و تفکر انتقادی.
کار در یک سازمان مستلزم ارتباط داشتن روزانه با تیم‌ها، بخش‌ها، محصولات، مشتریان و… مختلف است. از این رو، شما به‌عنوان یک کارمند هر روز در موقعیت‌های مختلفی قرار می‌گیرید و گاهی ممکن است مجبور شوید برای حل یک مشکل سریع تصمیم بگیرید.
سازمان‌ها به دنبال افرادی هستند که بتوانند به موقع تصمیم بگیرند اما مهم‌تر از آن، بتوانند با حضور ذهن، مشکلات را حل کنند. برای برخی از موقعیت‌های شغلی مانند تحلیل‌گر تجاری، حل مسئله یک شایستگی ضروری است.
راسل و آکوف:
حل مسئله موفق مستلزم یافتن راه‌حل درست برای مشکل درست است. ما بیشتر به این دلیل شکست می‌خوریم که مشکل اشتباهی را شناسایی می‌کنیم تا این‌که راه‌حل اشتباهی را برای مشکل درست به‌کار گرفته باشیم.
10_ مدیریت زمان
مدیریت زمان فقط به این معنی نیست که کارمندان در برنامه‌های خودشان منظم باشند، بلکه همچنین به اولویت‌بندی کارها نیز اشاره دارد؛ این‌که افراد بتوانند کارها را تا قبل از موعد مقرر تکمیل کنند.
برای بهبود مهارت مدیریت زمان، راهکارهای زیر را به‌کار گیرید:
- فهرستی از کارهایی که باید انجام دهید را تهیه کنید: این کار به شما کمک می‌کند تا کارهایتان را اولویت‌بندی کنید، برای زمان‌تان برنامه‌ریزی کنید و مطمئن شوید که ابتدا مهمترین کارها را انجام می‌دهید.
- کارهایتان را اولویت‌بندی کنید: برای اولویت‌بندی کارها ابتدا کارهایی که مهم و ضروری هستند را بنویسید، سپس کارهایی که زمان تکمیل‌شان نزدیک است و سرانجام کارهایی که ضروری نیستند اما باید انجام شوند.
- از پلنر و زنگ هشدار استفاده کنید: این کار به شما کمک می‌کند تا هیچ کار مهمی را از دست ندهید، به خصوص اگر زمان مشخصی دارند. پلنر و انواع تقویم‌ها یکی از بهترین یادآورهای بصری هستند که از به تعویق افتادن یا فراموش شدن کارها جلوگیری می‌کنند.
- برای هر کار زمان مشخصی تعیین کنید: این راهکار به شما کمک می‌کند تا کارها را قبل از موعد مقررشان تکمیل کنید. در این راهکار سعی کنید زمان را کمی زودتر از حد انتظار تعیین کنید تا برای رفع مشکلات و اصلاحات، زمان بیشتری داشته باشید.
11_ انعطاف‌پذیری
انعطاف‌پذیری یعنی توانایی انطباق و سازگاری با شرایط و محیط‌های متغیر. این شایستگی در بسیاری از موقعیت‌ها مفید است؛ به‌ویژه موقعی که مشتریان به دنبال پاسخ سریع و راه‌حل‌های فوری برای نیازهایشان هستند. هرچه کارمندان در محل کارشان منعطف‌تر باشند، در این موقعیت‌ها حرفه‌ای‌تر و کمتر خسته می‌شوند.
برای افزایش انعطاف‌پذیری می‌توانید این راهکار را به‌کار گیرید:
- یک مهارت جدید یاد بگیرید.
- از همکاران‌تان بخواهید در مورد نحوه عملکردتان به شما بازخورد دهند.
- کارها را به روش‌های جدیدی انجام دهید.
12_ سازماندهی
شایستگی سازماندهی فقط به این معنی نیست که میز کار شما تمیز باشد. کارمندی که مهارت سازماندهی دارد می‌تواند حجم کارش را مدیریت کند، زمانش را مدیریت کند از منابع در دسترس به‌طور بهینه استفاده کند و به نتایج بیشتر و بهتری دست یابد.
در حقیقت، کارفرماها به دنبال کارمندانی هستند که بتوانند به طور موثر زمان، حجم کار و مسئولیت‌های خود را مدیریت کنند و نتیجه خوبی رقم بزنند.
شایستگی سازمانی در شرح وظایف به‌عنوان مدیریت زمان، بهینه‌سازی منابع، دستیابی به نتیجه و… ذکر می‌شود.
هارولد اس. گرین:
۵ مهارت اساسی در کارآفرینی برای موفقیت عبارتند از تمرکز، تبعیض، سازماندهی، نوآوری و ارتباطات.
- بیشتر بخوانید: شاخص های ارزیابی عملکرد کارکنان
- بیشتر بخوانید: الگوی کرک پاتریک
- بیشتر بخوانید: فرایند جذب و استخدام نیروی انسانی
مزایای استفاده از انواع مدل های شایستگی شغلی چیست؟
شایستگی‌های شغلی کارمندان را از همان ابتدا به مهارت‌های ضروری مجهز می‌کنند و به همین دلیل، پایه و اساس موفقیت یک سازمان هستند.
در واقع سازمان‌ها با شناسایی مهارت‌ها و ویژگی‌های خاص مورد نیاز برای هر موقعیت شغلی و ساخت یک مدل شایستگی و استفاده از آن، می‌توانند دقت خود را در فرایند استخدام افزایش دهند و مطمئن باشند که نیروی جدید می‌تواند نقش موثری در سازمان ایفا کند.
با این حال، استفاده از انواع مدل‌های شایستگی شغلی با مزایای زیادی همراه است که برخی از آن‌ها عبارتند از:
1_ بهبود فرایند استخدام
شایستگی‌های شغلی به‌عنوان نقشه راهی هستند برای استخدام افرادی که می‌توانند در یک موقعیت شغلی، بهترین عملکرد را داشته باشند. از این رو، مدل شایستگی شغلی به متخصصان بخش منابع انسانی کمک می‌کند تا بهترین افراد را برای سازمان استخدام کنند.
2_ افزایش عملکرد
سازمان‌هایی که از مدل‌های شایستگی شغلی استفاده می‌کنند، لیستی از شایستگی‌های موردنیازشان را تهیه و بر اساس آن لیست، نیروی جدید استخدام می‌کنند. در نتیجه افرادی که شایستگی‌های مورد نظر سازمان را دارند، عملکرد بهتری دارند و بهره‌وری و کارایی سازمان را افزایش می‌دهند.
3_ رشد حرفه‌ای
شایستگی‌ها همان مهارت‌های ضروری برای توسعه، رشد شخصی و رشد حرفه‌ای هستند.
4_ افزایش تعامل
شایستگی‌های شغلی به کارمندان کمک می‌کنند تا موقعیت شغلی و مسیر رشد خود را بهتر درک کنند که در نتیجه منجر به افزایش رضایت شغلی و مشارکت آن‌ها در محل کار می‌شود.
5_ برنامه‌ریزی استراتژیک کارمندان
شایستگی‌ها در برنامه‌ریزی‌های آینده سازمان نقش موثری دارند و به سازمان‌ها این امکان را می‌دهند تا با تغییرات سازگار شوند و رشد کنند.
در اصل، شایستگی‌های شغلی حیاتی هستند زیرا نه تنها استخدام و برنامه‌ریزی استراتژیک کارمندان را تسهیل می‌کنند، بلکه محیطی از رشد و عملکرد بالا را در سراسر سازمان ارتقا می‌بخشند.
کلام آخر
اگر بخواهیم بگوییم شایستگی شغلی چیست، می‌توان گفت شایستگی‌های شغلی ترکیبی از مهارت‌ها، دانش، توانایی‌ها و ویژگی‌های فردی است که به افزایش عملکرد و بهره‌وری یک سازمان کمک می‌کنند.
شایستگی‌های شغلی انواع گوناگونی دارند که هر سازمانی بسته به هدف اصلی‌اش، به برخی از این شایستگی‌ها نیاز دارد و وجود آن‌ها را در کارمندانش بررسی می‌کند.
منابع:
- possibleworks
- thrivesparrow
- indeed
