استخدام رسمی یکی از روش‌های استخدام است که بیشتر در سازمان‌های دولتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این استخدام افراد بر اساس قوانین دولتی ارزیابی می‌شوند و در صورت داشتن شرایط لازم، پس از گذراندن یک دوره استخدام آزمایشی، به صورت رسمی استخدام می‌شوند.
افرادی که به صورت رسمی استخدام می‌شوند امنیت شغلی بیشتری دارند و از حقوق ثابت و مزایای بهتری برخوردارند اما در کنار تمام این مزایا ممکن است بایت یکنواخت بودن کارشان دچار بی‌انگیزگی شوند.
در این مطلب از سایت کار از ما به این می‌پردازیم که استخدام رسمی چیست؟، انواع استخدام رسمی کدام‌اند؟ این نوع استخدام چه مزایا و معایبی دارد؟ و در نهایت شرایط و قوانین استخدام رسمی را بررسی می‌کنیم.
استخدام رسمی چیست؟
برای بررسی این‌که استخدام رسمی چیست؟ بهتر است ابتدا به ماده ۵ قانون استخدام کشوری اشاره کنیم. طبق این ماده، استخدام رسمی یعنی یک فرد بر اساس حکم رسمی که از سوی سازمان امور اداری و استخدامی صادر می‌شود، در یکی از سمت‌های خاص وزارتخانه‌ها یا موسسات دولتی استخدام شود.
در ادامه این ماده آمده است که افراد برای استخدام رسمی شدن باید شرایط مورد نظر این سازمان‌ها را داشته باشند. بسیاری از این سازمان‌ها برای سنجش این شرایط ابتدا افراد را به طور موقت به صورت پیمانی استخدام می‌کنند. سپس اگر فرد دوره پیمانی را با موفقیت گذراند، به مدت چند سال قرارداد آزمایشی با او بسته می‌شود. سرانجام اگر در این دوره هم عملکرد خوبی از خود نشان دهد، می‌تواند به صورت رسمی استخدام شود؛ در غیر این صورت مدت زمان قرارداد تمام می‌شود و بسته به تصمیم و توافق کارمند و کارفرما یا قرارداد تمدید یا فسخ می‌شود.
در استخدام پیمانی، قرارداد کاری برای مدت مشخصی بین کارمند و کارفرما بسته می‌شود و پس از پایان مدت زمان آن یا قرارداد تمدید یا فسخ می‌شود.
در استخدام آزمایشی، قرارداد کاری برای مدت مشخصی بین کارمند و کارفرما بسته می‌شود و در این دوره توانایی‌های فرد برای انجام مسئولیت‌های شغلی‌اش ارزیابی می‌شود.
به بیان ساده، استخدام رسمی یک نوع استخدام است که اغلب در سازمان‌های دولتی اتفاق می‌افتد اما در برخی از شرکت‌های خصوصی بزرگ نیز انجام می‌شود.
در استخدام رسمی، فرد به صورت دائمی و با حقوق و مزایای ثابتی در سازمان کار می‌کند که در ادامه مطلب به بررسی این موارد می‌پردازیم.
- بیشتر بخوانید: مقایسه کارکنان
- بیشتر بخوانید: استخدام قراردادی چیست
انواع استخدام رسمی
همان‌طور که در قسمت قبل گفتیم، استخدام رسمی شدن روند نسبتا سختی دارد و به‌راحتی امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل فرایند استخدام رسمی در ۲ مرحله انجام می‌شود.
1_ استخدام رسمی آزمایشی
از آن‌جایی که پس از استخدام رسمی کارمندان، تعدیل آن‌ها به راحتی امکان‌پذیر نیست، سازمان‌ها قبل از استخدام رسمی، کارمندان را به طور موقت و به صورت آزمایشی استخدام می‌کنند.
سازمان‌ها در طول استخدام رسمی آزمایشی که به آن استخدام کوتاه‌مدت هم گفته می‌شود، توانایی‌ها، مهارت‌ها، شایستگی‌ها و شرایط کلی افراد را می‌سنجند. علاوه بر این، این دوران برای کارمندان نیز موثر است زیرا با شرایط کار آشنا می‌شوند، تجربه به دست می‌آورند و می‌توانند با قطعیت بیشتری درباره استخدام رسمی شدن، تصمیم بگیرند.
دوره استخدام آزمایشی ۳ سال است و افراد در طول این دوره از حقوق و مزایای استخدام رسمی برخوردار هستند. در صورتی که افراد پس از گذراندن دوره آزمایشی، برای استخدام رسمی تایید نشوند یا برای دریافت تاییدیه به آن‌ها فرصت ۲ ساله می‌دهند، یا به صورت پیمانی استخدام می‌شوند یا استخدام آن‌ها به طور کل لغو می‌شود.
2_ استخدام رسمی قطعی
استخدام رسمی قطعی یا دائم زمانی است که افراد دوره استخدام آزمایشی را بگذرانند، برای استخدام رسمی تاییدیه دریافت کنند و در نهایت به صورت رسمی استخدام شوند.
شرط دریافت این تاییدیه و رسمی شدن این است که افراد دوره آموزشی‌شان را بگذرانند و امتیازات لازم برای داشتن مهارت‌ها و توانایی‌های مورد نیاز را کسب کنند.
- بیشتر بخوانید: چالش های استخدام
- بیشتر بخوانید: منتور کیست
مقایسه استخدام رسمی آزمایشی و استخدام رسمی قطعی
استخدام رسمی آزمایشی و قطعی تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با یکدیگر دارند:
شباهت‌ها:
- قرارداد هر دو نوع استخدام، رسمی است.
- کارمندان آزمایشی و قطعی هر دو حقوق و مزایا مشابهی دریافت می‌کنند.
- هر دو نوع استخدام بیمه مشابهی دریافت می‌کنند و آن بیمه تامین اجتماعی است.
تفاوت‌ها:
- مدت زمان قرارداد استخدام آزمایشی بین ۱ تا ۳ سال است اما در قرارداد استخدام قطعی زمان تعیین نمی‌شود.
- امنیت شغلی در استخدام قطعی بیشتر است زیرا در استخدام آزمایشی توانایی‌های افراد ارزیابی می‌شود و پس از گذشت مدت زمان تعیین‌شده، ممکن است به هر دلیلی آن فرد تاییدیه دریافت نکند و به صورت رسمی استخدام نشود.
- و در نهایت، لغو قرارداد در استخدام قطعی بسیار سخت‌تر و پیچیده‌تر از استخدام آزمایشی است. به همین دلیل است که قبل از استخدام رسمی، افراد را به صورت آزمایشی استخدام می‌کنند تا از رسمی شدن او مطمئن شوند.
- بیشتر بخوانید: مصاحبه نگهداشت
- بیشتر بخوانید: گزارش منابع انسانی
مزایای استخدام رسمی چیست؟
برخی از مزایای استخدام رسمی عبارتند از:
1_ امنیت شغلی
به دلایل زیادی امنیت شغلی اصلی‌ترین مزیت استخدام رسمی به شمار می‌رود. یکی از دلایل این است که سازمان‌ها به‌راحتی نمی‌توانند کارمندان رسمی را اخراج کنند. از این رو کارمندان رسمی می‌توانند از این بابت آسوده خاطر باشند زیرا در این وضعیت قانون طرف آن‌هاست و از آن‌ها حمایت می‌کند.
2_ حقوق ثابت
یکی دیگر از مزیت‌های استخدام رسمی، حقوق ثابت و پرداخت به موقع آن است. از آن‌جایی که حقوق کارمندان رسمی به طور مستقیم از بودجه دولت پرداخت می‌شود، هیچ تاخیر یا کسری در آن صورت نمی‌گیرد و همچنین مشکلات اقتصادی کشور بر میزان حقوق آن‌ها تاثیر ندارد.
علاوه‌بر حقوق ثابت، کارمندان رسمی از مزایای مالی متنوعی برخوردارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
3_ فرصت برای ارتقای شغلی
کارمندان رسمی همچنین از این فرصت برخوردار هستند که با ادامه تحصیل، توسعه مهارت‌ها و توانایی‌های خود و…، جایگاه شغلی خود را ارتقا دهند.
مثلا یک کارشناس حسابداری در سازمان دولتی می‌تواند با ادامه تحصیل و کسب مدرک دکتری، به سمت مدیر مالی ارتقا یابد.
4_ داشتن مزایای گوناگون
کارمندان استخدام رسمی نسبت به سایر استخدامی‌ها از مزایای بیشتر و متنوع‌تری برخوردار هستند. برخی از این مزایا عبارتند از:
- مرخصی‌های با حقوق مانند مرخصی زایمان
- مرخصی بدون حقوق در شرایط خاص مانند ادامه تحصیل
- حق بیمه
- سنوات و عیدی
- پاداش‌های گوناگون مانند اعطای وام، کارت هدیه و…
- مزیت‌های دوران بازنشستگی
معایب استخدام رسمی چیست؟
برخی از معایب استخدام رسمی عبارتند از:
1_ سخت بودن فرایند استخدام
همان‌طور که قسمت‌های قبل گفتیم، استخدام شدن افراد به صورت رسمی فرایند راحتی نیست و شرایط و قوانین خاصی دارد.
به همین دلیل ممکن است برخی از افراد به دلیل سخت و زمان‌بر بودن فرایند، برای استخدام رسمی اقدام نکنند.
2_ یکنواخت بودن کار
اصلی‌ترین عیب استخدام رسمی، یکنواخت و تکراری شدن کار است که کارمندان را به سوی فرسودگی شغلی سوق می‌دهد.
یکی از دلایلی که باعث یکنواختی کار می‌شود، کند بودن فرایند ارتقای شغلی در این مشاغل است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
3_ کند بودن روند مسائل مختلف
برخی از فرایندها برای کارمندان رسمی بسیار کند پیش می‌رود مانند ارتقای شغلی، افزایش حقوق، توسعه مهارت‌ها و…
از آن‌جایی که فرصت ارتقای شغلی برای کارمندان دولتی به سختی مهیا می‌شود، کارمندان انگیزه‌ای برای توسعه مهارت‌های خود و کسب مدارک بالاتر ندارند.
همچنین، هم به دلیل سخت بودن ارتقای شغلی برای کارمندان رسمی و هم به دلایل دیگر، روند افزایش حقوق نیز به کندی اتفاق می‌افتد.
علاوه بر این، مرخصی گرفتن برای کارمندان رسمی پیچیده‌تر و زمان‌برتر از کارمندان غیر رسمی است زیرا درخواست مرخصی این افراد فقط با تایید و امضای مدیر شرکت قابل قبول است.
4_ کاهش انگیزه
با توجه به معایب گفته شده مانند سخت بودن فرایند استخدام رسمی، یکنواخت بودن کار و کمبود فرصت‌های ارتقای شغلی، کند بودن روند افزایش حقوق، عدم توسعه مهارت‌ها و…، کارمندان رسمی ممکن است انگیزه کافی برای کار کردن نداشته باشند و در نتیجه رضایت شغلی آن‌ها کاهش یابد و با فرسودگی شغلی مواجه شوند.
از آن‌جایی که کاهش انگیزه یکی از معایب اصلی کارمندان رسمی است، چه کارمندان و چه مدیران باید نسبت به علائم بی انگیزگی کارکنان آگاه باشند و قبل از این که دیر شود برای حل این مشکل اقدام کنند.
- بیشتر بخوانید: دلبستگی سازمانی
- بیشتر بخوانید: مصاحبه پنلی چیست
شرایط و قوانین استخدام رسمی
شرایط استخدام رسمی به ۲ بخش اصلی عمومی و اختصاصی تقسیم می‌شود:
شرایط عمومی استخدام رسمی
شرایط عمومی استخدام رسمی شامل موارد زیر است:
- تابعیت ایرانی
- اعتقاد به دین اسلام یا یکی از ادیان شناخته‌شده مانند مسیحی
- داشتن اعتقاد و تعهد به نظام جمهوری اسلامی ایران
- مدرک تحصیلی مرتبط با شغل مورد نظر
- داشتن سلامت جسمانی و روانی
- نداشتن سوء پیشینه و اعتیاد
- نداشتن سابقه محکومیت‌های کیفری
- داشتن کارت پایان خدمت برای آقایان
- داشتن حداقل ۱۸ و حداکثر ۴۰ سال سن؛ البته این اعداد در قوانین مشاغل گوناگون و آگهی‌های شغلی سازمان‌های مختلف متفاوت است.
- نداشتن شغل دولتی دیگر
- داشتن مهارت‌های پایه مانند توانایی انجام کارهای ابتدایی با کامپیوتر
شرایط اختصاصی استخدام رسمی
شرایط اختصاصی استخدام رسمی در مشاغل گوناگون و سازمان‌های مختلف متفاوت است. با این حال، برخی از رایج‌ترین این شرایط شامل موارد زیر است:
- برخی از سازمان‌ها برای استخدام افراد، حداقل معدل تحصیلی در نظر می‌گیرند.
- داشتن سابقه کار مرتبط با شغل مورد نظر
- گرفتن تست‌های مختلف مانند تست‌های روانشناختی یا تست‌های بررسی توانایی داوطلبان
- شرکت در مصاحبه یا آزمون‌های تخصصی
- داشتن مهارت‌های ویژه مانند تسلط بر زبان انگلیسی، مهارت‌های کامپیوتری و…
- داشتن سهمیه‌هایی مانند سهمیه جانبازان امتیاز دارد و شانس داوطلب را برای استخدام رسمی بالا می‌برد.
کلام آخر
در نهایت برای پاسخ به این سوال که استخدام رسمی چیست؟ می‌توان گفت استخدام رسمی یکی از انواع استخدام است که معمولا در سازمان‌های دولتی و تحت شرایط عمومی و اختصاصی خاصی انجام می‌شود.
استخدام رسمی از امنیت شغلی بالاتر، حقوق ثابت و مزایای خوبی برخوردار است اما در کنار تمام مزایایی که دارد، کارمندان رسمی از یکنواخت بودن کارشان شکایت دارند.
منابع:
