یکی از مزیت‌های سازمان تامین اجتماعی برای زنان شاغل، مرخصی زایمان است که تمام خانم‌های شاغل می‌توانند به مدت ۹ ماه از این مرخصی استفاده کنند.
از آن‌جایی که مرخصی زایمان یکی از قوانین تامین اجتماعی است، بنابراین تمام سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی و خصوصی موظف‌اند چنین حقی را در اختیار کارمندان خانم خود قرار دهند.
دریافت مرخصی زایمان، طی کردن فرایند آن و بازگشت به کار پس از مرخصی، شرایط و قوانین خاص خود را دارد که در این مطلب از کار از ما به‌طور کامل آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
دوره مرخصی زایمان چند ماه است؟
مرخصی زایمان یکی از مزایایی است که سازمان تامین اجتماعی برای حمایت از مادران شاغل و حفظ امنیت شغلی آن‌ها ایجاد کرده است. سازمان تامین اجتماعی، دوره مرخصی زایمان را برای خانم‌هایی که یک بچه به دنیا می‌آورند ۹ ماه و برای خانم‌هایی که دوقلو یا چند قلو به دنیا می‌آورند یا سن فرزند آن‌ها کمتر از یک سال است، ۱۲ ماه تعیین کرده است.
همه ارگان‌ها، ادارات، سازمان‌ها، شرکت‌ها و… چه دولتی و چه خصوصی موظف‌اند با زنان شاغل باردار همکاری کنند. یعنی به آن‌ها مرخصی زایمان دهند، در دوران مرخصی زایمان حقوق و مزایای آن‌ها را پرداخت کنند و پس از مرخصی پذیرای نیروی کار خود باشند و افراد بتوانند بدون نگرانی با همان شرایط سابق به سرکار برگردند.
چه زمانی برای گرفتن مرخصی زایمان باید اقدام کرد؟
دریافت مرخصی زایمان زمان خاصی دارد که اگر افراد در زمان مخصوص آن اقدام نکنند، احتمالا در گرفتن این مزیت با مشکل مواجه می‌شوند.
مرخصی زایمان دقیقا از زمان تولد نوزاد آغاز می‌شود اما در صورتی که مادر بخواهد می‌تواند با ارائه گواهی پزشک متخصص از دو ماه آخر بارداری مرخصی زایمان را بگیرد.
به‌طور استثنا، برای خانم‌هایی که در دوران بارداری شرایط خاصی دارند ۲ راهکار در نظر گرفته‌اند:
- مرخصی استعلاجی زایمان: خانم‌هایی که در ماه‌های پایانی بارداری باید استراحت مطلق داشته باشند و نیاز به مرخصی دارند می‌توانند مرخصی استعلاجی بگیرند که در ادامه به‌طور مفصل‌تر درباره این موضوع صحبت می‌کنیم.
- مرخصی زایمان در دوران بارداری: خانم‌هایی که در دوران بارداری نیاز به مرخصی دارند، می‌توانند با دریافت گواهی پزشک متخصص و ارائه آن به سازمان تامین اجتماعی، در دوران بارداری از مرخصی زایمان استفاده کنند اما توجه داشته باشید که حداقل ۳ ماه از زمان این مرخصی باید پس از زایمان استفاده شود.
برای دریافت این مرخصی باید با در دست داشتن گواهی پزشک به شعبه‌‌ای که حق بیمه شما را واریز می‌کنند مراجعه کنید سپس بازرس برای ارائه مرخصی، اشتغال شما در محل کار مربوطه را تایید می‌کند.
برای دریافت مرخصی زایمان بعد از تولد نوزاد باید با مدارک لازم از جمله مدارک شناسایی خود، همسر و فرزندتان، دفترچه بیمه، گواهی پزشک و… که در ادامه آن‌ها را به‌طور کامل بررسی می‌کنیم به یکی از شعب بیمه تامین اجتماعی مراجعه و درخواست خود را به صورت حضوری ثبت کنید.
البته برای رفاه حال مادران پس از زایمان، امکان ثبت درخواست به صورت آنلاین هم وجود دارد.
نکته مهمی که برای گرفتن مرخصی زایمان مهم است این است که کارفرما باید لیست بیمه کارمندان خانم را به‌طور منظم ارسال کرده باشد تا فرایند گرفتن مرخصی زایمان آن‌ها دچار مشکل نشود زیرا فقط افرادی می‌توانند مرخصی زایمان دریافت کنند که تا قبل از زایمان خود حداقل ۶۰ روز سابقه پرداخت بیمه داشته باشند.
کارفرمایان بهتر است بدانند که در صورت ندادن مرخصی زایمان یا مزیت‌های دیگر به کارمندان موجب بی‌انگیزگی آن‌ها نسبت به کار می‌شوند. ما در یک مقاله درباره بی انگیزگی کارکنان بیشتر صحبت کرده‌ایم.
- بیشتر بخوانید: بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان چیست؟
- بیشتر بخوانید: حق ماموریت در قانون کار
چه قوانینی برای مرخصی زایمان وجود دارد؟
مرخصی زایمان قوانینی دارد که شامل موارد زیر هستند:
- افرادی می‌توانند از مرخصی زایمان استفاده کنند که قبل از زایمان خود حداقل ۶۰ روز سابقه پرداخت بیمه داشته باشند.
- همه زنان شاغل می‌توانند از مرخصی زایمان بهره‌مند شوند.
- یکی از شرایط اصلی دریافت مرخصی زایمان، عدم اشتغال است؛ یعنی افرادی که می‌خواهند مرخصی دریافت کنند نباید در دوران مرخصی به کار دیگری مشغول باشند.
- مدت زمان مرخصی زایمان برای زنانی که تک‌قلو باردارند ۹ ماه و برای زنانی که دوقلو یا چند قلو باردارند ۱۲ ماه است.
- در دوره مرخصی زایمان، حقوق، عیدی، سنوات و… به مادران تعلق می‌گیرد.
- مرخصی زایمان جزو ایام تعلیق از کار محسوب می‌شود؛ یعنی افراد می‌توانند بدون هیچ‌گونه نگرانی پس از اتمام مرخصی خود با همان شرایط سابق سرکار برگردند.
- مرخصی زایمان جز سابقه کاری افراد حساب می‌شود.
- طبق ماده ۷۶ قانون کار، اگر پزشک تشخیص دهد که نوع کار برای زنان باردار خطرناک است، کارفرما باید تا پایان دوره بارداری و بدون کم کردن حقوق آن کارمند، کار سبک‌تری را برای او در نظر بگیرد.
- طبق ماده ۶۸ قانون مرخصی زایمان تامین اجتماعی، اگر زنی قبل از زایمان خود حداقل ۶۰ روز حق بیمه پرداخت کرده باشد می‌تواند از کمک هزینه، معاینه و معالجه‌های قبل، حین و بعد از زایمان برخوردار شود.
- طبق ماده ۶۷ قانون مرخصی زایمان تامین اجتماعی، زنانی که یک سال قبل از زایمان خود به مدت حداقل ۶۰ روز حق بیمه پرداخت کرده باشند، می‌توانند به شرط عدم اشتغال به کار کمک هزینه بارداری دریافت کنند.
- در پرداخت کمک هزینه بارداری، هیچ محدودیتی از لحاظ تعداد فرزندان وجود ندارد.
- کمک هزینه بارداری هم در شرکت‌های دولتی و هم در شرکت‌های خصوصی طبق قوانین تامین اجتماعی است.
- در صورت درخواست افراد، دو ماه از مرخصی زایمان در ماه‌های پایانی بارداری قابل استفاده است.
- طبق ماده ۲۲ آیین‌نامه مرخصی استعلاجی، زنانی که از مرخصی بدون حقوق استفاده می‌کنند نمی‌توانند به‌طور همزمان از مرخصی زایمان هم استفاده کنند.
- افزایش حقوق در دوران مرخصی زایمان اتفاق نمی‌افتد.
- افراد در صورت پشیمان شدن می‌توانند مرخصی زایمان خود را قطع کنند و سر کارشان برگردند.
- بیشتر بخوانید: بیمه کارفرما
- بیشتر بخوانید: شغل های با سرمایه کم
پیش‌نیازها گرفتن مرخصی زایمان
اگر قصد استفاده از مرخصی زایمان را دارید، به چند نکته مهم توجه کنید:
- دریافت استراحت پزشکی از متخصص زنان قبل از زایمان و سپس مراجعه به شعبه واریزکننده حق بیمه، الزامی است.
- خانم‌هایی که بعد از زایمان و برگشت به کار دچار مشکلاتی (از جمله اخراج) با کارفرمای خود شده‌اند، امکان مراجعه به اداره کار برای احقاق حقوق خود را دارند.
- متن نامه مرخصی استعلاجی بهتر است که توسط پزشک نوشته شود؛ اغلب پزشک‌ها می‌دانند که چه متنی را در این نامه بنویسند. بعد از دریافت نامه، اسکن و بارگذاری آن در سایت سازمان اهمیت دارد.
- شما باید حتماً درباره دریافت مرخصی زایمان با کارفرما صحبت کرده و زمان مرخصی را از قبل تعیین کنید.
- ممکن است برای دریافت مرخصی نیاز باشد که برخی فرم‌ها را در بخش منابع انسانی پر کنید.
- از قبل اطلاعات خود را درباره قوانین مرخصی زایمان افزایش دهید تا مشکلی برایتان به‌وجود نیاید.
مرخصی استعلاجی زایمان چیست؟
مادرانی که در دوران بارداری به هر دلیلی نیاز به استراحت مطلق داشته باشند و پزشک متخصص این نیاز را تایید کند، می‌توانند از مرخصی استعلاجی زایمان استفاده کنند.
مرخصی استعلاجی ربطی به مرخصی زایمان ندارد و با دریافت آن، از مدت زمان مرخصی کم نمی‌شود. بنابراین زنان می‌توانند در شرایط لازم از هر دو مرخصی استفاده کنند.
علاوه‌بر این، حقوق و مزایای افراد در دوران مرخصی استعلاجی توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود و همچنین مدت زمان این مرخصی در سابقه کار افراد حساب می‌شود.
البته باید به این موضوع اشاره کنیم که مرخصی استعلاجی قبل از زایمان هم شرایط خاص خودش را دارد که به شرح زیر است:
| شرایط | توضیحات |
| مرخصی استعلاجی کمتر از ۱۵ روز | برای استراحت مطلق کمتر از ۱۵ روز فقط تاییدیه پزشک متخصص لازم است. |
| مرخصی استعلاجی بین ۱۵ تا ۶۰ روز | اگر نیاز به استراحت مطلق بین ۱۵ تا ۶۰ روز باشد، تاییدیه پزشک مورد اعتماد سازمان تامین اجتماعی نیاز است. |
| مرخصی استعلاجی بیشتر از ۶۰ روز | و در آخر اگر افراد در دوران بارداری بیشتر از ۶۰ روز نیاز به استراحت داشته باشند، باید تاییدیه شورای پزشکی تامین اجتماعی را دریافت کنند. |
گاهی خانم‌ها بعد از زایمان دیگر تمایلی به ادامه کار ندارند؛ در اینجا کارفرما می‌تواند با انجام مصاحبه نگهداشت نظر آن‌ها را تغییر دهد. ما در مقاله‌ای درباره اینکه مصاحبه نگهداشت چیست؟ صحبت می‌کنیم که برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به این مقاله مراجعه کنید.
نحوه محاسبه و میزان حقوق پرداختی در دوره مرخصی زایمان
مرخصی زایمان جزو مرخصی‌های با حقوق است و سازمان تامین اجتماعی، محاسبه خاصی را برای آن در نظر گرفته است که فرمول آن به شرح زیر است:
تعداد روزهای استراحت × دو سوم مبلغ آخرین حقوق پایه مادر در ۹۰ روز قبل از شروع استراحت = میزان حقوق پرداختی در دوره مرخصی زایمان
بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید که یکی از معایب مرخصی زایمان و یکی از چالش‌های افراد در این دوره این است که حقوق آن‌ها کمتر از زمان اشتغال‌شان است.
همچنین باید به این نکته اشاره کنیم که در دوره مرخصی علاوه‌بر دریافت حقوق باید تمامی مزایا، پاداش‌ها، عیدی و… نیز به افراد پرداخت شود.
نحوه پرداخت حقوق دوره مرخصی زایمان به این صورت است که اگر افراد تحت پوشش بیمه پایه تامین اجتماعی باشند، می‌توانند زمان پرداخت حقوق مرخصی زایمان خود را انتخاب کرده و آن را یا به صورت یک‌جا یا ماهانه دریافت کنند.
- بیشتر بخوانید: شغل های رشته انسانی برای خانم ها
- بیشتر بخوانید: بهترین شغل برای خانم ها در آلمان
مدارک مورد نیاز برای گرفتن مرخصی زایمان
افراد برای دریافت مرخصی زایمان باید مدارک خاصی را به سازمان تامین اجتماعی ارائه دهند. این مدارک عبارتند از:
- کپی و اصل شناسنامه مادر و پدر
- گواهی تولد نوزاد
- کپی و اصل شناسنامه نوزاد
- دفترچه درمانی
- دفترچه بیمه یا کد تامین اجتماعی
- گواهی پزشک معالج
- تاییدیه پزشک متخصص
- پرونده ترخیص از بیمارستان
مرخصی زایمان برای آقایان هم وجود دارد؟
ارائه مرخصی زایمان برای آقایان در سایر کشورها اجرا می‌شود و در ایران هم وجود دارد. بنابراین مرخصی زایمان فقط مختص خانم‌ها نیست بلکه همسران آن‌ها هم می‌توانند از آن استفاده کنند.
شرایط مرخصی زایمان برای آقایان شامل موارد زیر است:
- مرخصی زایمان فقط به مردانی داده می‌شود که همسران آن‌ها شاغل باشند و از مرخصی زایمان‌شان استفاده کنند.
- مدت زمان مرخصی زایمان برای آقایان فقط ۳ روز است اما در شرکت‌های خصوصی با توافق میان کارفرما و کارمند می‌توان مدت زمان آن را تا ۱۴ روز افزایش داد.
- مرخصی زایمان نباید جزو استحقاقی باشد.
- همه افرادی که تحت پوشش بیمه‌های تامین اجتماعی، ارتش و خدمات درمانی هستند، می‌توانند از این مرخصی استفاده کنند.
- مرخصی زایمان قابل ذخیره نیست و در صورتی که افراد از این مرخصی استفاده نکنند، سوخت می‌شود.
دادن مزیت‌هایی مثل مرخصی زایمان حتی به آقایان موجب دلبستگی بیشتر کارمندان به سازمان می‌شود. ما در مقاله‌ای با عنوان دلبستگی سازمانی چیست و چه اهمیتی دارد؟ درباره این نوع دلبستگی بیشتر صحبت می‌کنیم.
مرخصی شیردهی برای زنان شاغل
مرخصی شیردهی برای زنان شاغل به این معناست که این مادران شیرده می‌توانند برای شیر دادن فرزند به خود هر روز یک ساعت از محل کارشان مرخصی بگیرند.
قوانین مربوط به مرخصی شیردهی شامل موارد زیر است:
- مادرانی که می‌خواهند از این قانون استفاده کنند باید تایید پزشک یا مراکز بهداشتی را دریافت کنند و در تاییدیه ذکر شده باشد که این فرد نوزاد خود را با شیر مادر تغذیه می‌کند.
- افراد می‌توانند ۳ بار در روز از مرخصی شیردهی استفاده کنند به شرطی که مجموع زمان مرخصی‌های آن‌ها بیشتر از یک ساعت نشود. در واقع نحوه استفاده از این مرخصی این‌گونه است که زنان می‌توانند بعد از هر ۳ ساعت کار، ۳۰ دقیقه مرخصی بگیرند و به فرزندشان شیر بدهند.
- روش دیگر استفاده از مرخصی شیردهی این است که مادران با مدیر خود به توافق برسند و یک ساعت زودتر محل کارشان را ترک کنند.
- مرخصی شیردهی برای زنانی مناسب است که فرزند آن‌ها در مهد کودک محل کار یا در نزدیکی محل کارشان است و رفت و آمد برای آن‌ها امکان‌پذیر است.
- مرخصی شیردهی تا پایان دو سالگی کودک قابل استفاده است.
- ساعات این مرخصی جزو ساعات کاری کارمندان حساب می‌شود.
- این مرخصی تاثیری روی مرخصی زایمان ندارد.
- در صورت استفاده نکردن از این مرخصی، امکان جمع شدن زمان‌های آن یا دریافت هزینه آن وجود ندارد.
بازگشت به کار پس از مرخصی زایمان
بسیاری از خانم‌ها در دوران مرخصی زایمان نگران اخراج شدن خود هستند در حالی که اداره کار راهکاری برای این مشکل در نظر گرفته و انجام چنین کاری را از سوی کارفرماها خلاف قانون می‌داند.
طبق قانون اداره کار، قرارداد کاری در مرخصی زایمان به حالت تعلیق درمی‌آید؛ یعنی وقتی دوره مرخصی تمام می‌شود، سازمان باید فرد را به جایگاه شغلی قبلی‌اش برگرداند. بنابراین افراد می‌توانند بدون نگرانی به سرکار خود برگردند.
همچنین هیچ کارفرمایی حق ندارد نیروی کاری که از مرخصی زایمان استفاده کرده است را تا ۲ سال پس از زایمان اخراج کند. یعنی کارفرماها نمی‌توانند کارمندان باردار را در دوران بارداری، در دوره مرخصی و در دوره شیردهی اخراج کنند.
از آن‌جایی که اداره کار چنین قانونی را وضع کرده است، اکثر سازمان‌ها از این قانون پیروی می‌کنند اما اگر افراد بعد از مرخصی به سرکار برگشتند و به هر دلیلی با اخراج خود از محل کار مواجه شدند، می‌توانند با ارائه مدارک موجود شکایت خود را در اداره کار ثبت کنند. در این فرایند، هیات تشخیص وزارت کار حکم بازگشت مادر به محل کار را صادر می‌کند و فرد می‌تواند دوباره به سر کار خود برگردد.
ما در مقاله‌ای با عنوان همه چیز درباره شکایت از کارفرما، نکاتی را می‌گوییم که در این زمینه کمک‌تان می‌کنند. شما برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید به این مقاله مراجعه کنید.
- بیشتر بخوانید: بهترین شغل های 10 سال آینده ایران
- بیشتر بخوانید: شغل پردرآمد برای آقایان
کمک هزینه بارداری در زمان مرخصی زایمان
اگرچه گفتیم که تمام زنان شاغل می‌توانند مرخصی زایمان دریافت کنند اما متاسفانه دریافت کمک هزینه بارداری به همه زنان تعلق نمی‌گیرد. کمک هزینه بارداری در برخی از شرکت‌های دولتی بر اساس بخش‌نامه‌های داخلی و در شرکت‌های خصوصی طبق قوانین تامین اجتماعی به افراد داده می‌شود.
سازمان تامین اجتماعی، کمک هزینه دوران بارداری را به مدت ۶ ماه پرداخت می‌کند و مبلغ آن، دو سوم آخرین حقوق فرد است.
به‌طور کلی، کمک هزینه بارداری به زنان شاغل تحت پوشش تامین اجتماعی و تحت شرایط خاصی داده می‌شود از جمله:
- فرد در یک سال گذشته حداقل ۶۰ روز کاری حق بیمه پرداخت کرده باشد.
- افراد در زمان تقاضای مرخصی مشغول به کار یا در مرخصی استحقاقی باشند.
- افراد در دوران مرخصی مشغول به کار نباشند و حقوقی دریافت نکنند.
- زایمان برای فرزند چهارم به بعد نباشد مگر اینکه فرزندان قبلی فوت شده باشند.
کلام آخر
در نهایت می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که مرخصی زایمان یکی از حقوق اصلی خانم‌های شاغل است و طبق قانون سازمان تامین اجتماعی، تمام سازمان‌های دولتی و خصوصی موظف‌اند این مرخصی را در اختیار کارمندان خانم خود قرار دهند.
