ممکن است برای همه افراد اتفاق افتد که به دلیل بیماری، افزایش سن و بروز حادثه در محل کار یا خارج از محل کار، توانایی‌های خود را از دست بدهند به طوری که دیگر نتوانند مانند گذشته به کارشان ادامه دهند یا حتی به کارهای روزانه‌شان رسیدگی کنند. قانون کار برای این شرایط خدماتی در نظر گرفته است که به آن مستمری از کار افتادگی می‌گویند.
در این مطلب از کار از ما به طور کامل توضیح داده‌ایم که از کارافتادگی در قانون کار به چه معناست؟ برای دریافت آن چه شرایطی لازم است؟ و مستمری از کار افتادگی چگونه محاسبه و پرداخت می‌شود؟
از کارافتادگی در قانون کار چیست؟
بند ۱۳ ماده ۲ قانون تامین اجتماعی، از کار افتادگی را چنین تعریف کرده است:
از کار افتادگی کلی عبارت است از کاهش قدرت کار فرد بیمهشده به نحوی که نتواند با اشتغال به کار سابق یا کار دیگری، بیش از یک سوم از درآمد قبلی خود را به دست آورد.
بر اساس این قانون، زمانی که افراد به دلیل بیماری یا بروز حادثه در محل کار، توانایی‌های خود را از دست می‌دهند به طوری که دیگر نمی‌توانند مانند سابق به کارشان ادامه دهند، یک فرد از کارافتاده به حساب می‌آیند.
بند ۷ ماده ۲ قانون تامین اجتماعی، بیماری را چنین تعریف کرده است:
بیماری وضع غیرعادی جسمی یا روحی است که انجام خدمات درمانی را ایجاب می‌کند یا موجب عدم توانایی موقت اشتغال به کار می‌شود یا این‌که موجب هر دو در آن واحد می‌شود.
بند ۸ ماده ۲ قانون تامین اجتماعی، حادثه را چنین تعریف کرده است:
حادثه از لحاظ این قانون اتفاقی است پیش‌بینی نشده که تحت تاثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ می‌دهد و موجب صدمه بر جسم یا روان فرد بیمهشده می‌گردد.
همچنین طبق ماده ۶۰ قانون تامین اجتماعی، حوادث ناشی از کار عبارتند از:
حوادثی که حین ادای وظیفه برای بیمهشده اتفاق می‌افتد. مقصود از حین ادای وظیفه تمام اوقاتی است که بیمهشده در کارگاه یا موسسه‌های وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول به کار باشد یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار اجرای ماموریتی باشد.
همچنین اوقات مراجعه به درمانگاه یا بیمارستان برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمهشده از منزل به کارگاه جزو اوقات ادای وظیفه محسوب می‌شود.
مشروط بر این‌که حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد، حوادثی که برای بیمهشده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد نیز حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود.
در قانون کار آمده است که از کار افتادگی می‌تواند به صورت طبیعی یا به دلیل عوامل گوناگونی اتفاق افتد:
- از کار افتادگی طبیعی: از کار افتادگی طبیعی به این معناست که افراد به دلیل افزایش سن و پیر شدن، توان انجام کارهایی که در گذشته انجام می‌دادند را ندارند مثل کارهای روزانه شخصی.
- از کار افتادگی به دلیل عوامل گوناگون: این نوع از کار افتادگی به دلیل بروز حادثه در محل کار اتفاق می‌افتد که افراد پس از آن دچار آسیب‌های جدی می‌شوند به طوری که دیگر نمی‌توانند به شغل‌شان ادامه دهند. در این شرایط این افراد باید به سازمان تامین اجتماعی مراجعه کنند و این حادثه را گزارش دهند. پس از آن، سازمان تامین اجتماعی این گزارش را بررسی می‌کند و در صورت تایید، آن شخص را تحت پوشش مستمری از کار افتادگی قرار می‌دهد.
چند نکته درباره دریافت بیمه از کار افتادگی وجود دارد:
- همه افرادی که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند، در صورت داشتن شرایط لازم می‌توانند حقوق از کار افتادگی تامین اجتماعی را دریافت کنند.
- از کار افتادگی افراد به دلایل زیادی اتفاق می‌افتد و شدت‌های مختلفی دارد؛ از این رو، هر فرد به اندازه میزان از کار افتادگی خود می‌تواند از خدمات بیمه از کار افتادگی تامین اجتماعی استفاده کند.
- بیشتر بخوانید: شکایت از کارفرما
- بیشتر بخوانید: شکایت از کارفرما بدون قرارداد
- بیشتر بخوانید: بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان چیست؟
انواع از کار افتادگی قانون تامین اجتماعی
طبق ماده ۷۰ قانون تامین اجتماعی، انواع از کار افتادگی به شرح زیر است:
بیمه شدگانی که طبق نظر پزشک معالج، غیرقابل علاج تشخیص داده می‌شوند، پس از انجام خدمات توانبخشی و اعلام نتیجه توانبخشی یا اشتغال، چنان‌چه طبق نظر کمیسیون‌های پزشکی مذکور در ماده ۹۱ این قانون توانایی خود را کلا یا بعضا از دست داده باشند به ترتیب زیر با آنها رفتار خواهد شد:
از کار افتاده کلی: کاهش ۶۶٪ یا بیشتر قدرت کار بیمهشده
از کار افتاده جزئی: کاهش قدرت کار بیمهشده بین ۳۳ تا ۶۶٪ به دلیل حادثه ناشی از کار
غرامت مقطوع نقص عضو: کاهش قدرت کار بیمهشده بین ۱۰ تا ۳۳٪ به دلیل حادثه ناشی از کار
در ادامه، این ۳ نوع از کار افتادگی و میزان حقوق ماهانه هر یک را به‌طور کامل‌تر و دقیق‌تر توضیح می‌دهیم:
1_ از کار افتادگی کلی
بند ۱۳ ماده ۲ قانون تامین اجتماعی، از کار افتادگی کلی را چنین تعریف کرده است:
کاهش قدرت کار فرد بیمهشده به نحوی که نتواند با اشتغال به کار سابق یا کار دیگری، بیش از یک سوم از درآمد قبلی خود را به دست آورد.
طبق بند الف ماده ۷۰ قانون تامین اجتماعی، اگر درجه کاهش قدرت کار بیمهشده ۶۶٪ و بیشتر باشد، از کار افتادگی کلی تشخیص داده می‌شود.
افرادی که به دلیل بیماری یا حوادث ناشی از کار دچار ازکارافتادگی کلی می‌شوند، تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار می‌گیرند و می‌توانند مستمری از کار افتادگی دریافت کنند.
بر اساس ماده ۷۲ قانون تامین اجتماعی، میزان مستمری از کار افتادگی کلی ناشی از کار به صورت ماهانه عبارت است از:
یک سی‌ام مزد یا حقوق متوسط بیمهشده ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه مشروط بر این‌که این مبلغ از ۵۰٪ مزد یا حقوق متوسط ماهانه او کمتر و از ۱۰۰٪ آن بیشتر نباشد.
2_ از کار افتادگی جزئی
از کار افتادگی جزئی در بند ۱۴ ماده ۲ قانون تامین اجتماعی به شرح زیر است:
کاهش قدرت کار فرد بیمهشده به نحوی که با اشتغال به کار سابق یا کار دیگری فقط قسمتی از درآمد خود را به دست آورد.
طبق بند ب ماده ۷۰ قانون تامین اجتماعی، اگر درجه کاهش قدرت کار بیمهشده بین ۳۳ تا ۶۶٪ و به دلیل حادثه ناشی از کار اتفاق افتاده باشد، از کار افتادگی جزئی شناخته می‌شود.
میزان مستمری از کار افتادگی جزئی در هر ماه عبارت است از:
درصد از کار افتادگی بیمهشده در مبلغ مستمری از کار افتادگی کلی ضرب می‌شود.
3_ غرامت مقطوع نقص عضو
غرامت مقطوع نقص عضو در بند ۱۷ ماده ۲ قانون کار عبارت است از:
غرامت مقطوع نقص عضو مبلغی است که به‌طور یک‌جا برای جبران نقص عضو یا جبران تقلیل درآمد بیمهشده به شخص او داده می‌شود.
طبق بند ج ماده ۷۰ قانون تامین اجتماعی، اگر درجه کاهش قدرت کار بیمهشده بین ۱۰ تا ۳۳٪ و به دلیل حادثه ناشی از کار اتفاق افتاده باشد، غرامت مقطوع نقص عضو به او تعلق می‌گیرد.
میزان مستمری ماهانه غرامت مقطوع نقص عضو به روش زیر محاسبه می‌شود:
۳۶ برابر مستمری استحقاقی مقرر در بند یک ماده ۷۲ این قانون در درصد از کار افتادگی ضرب می‌شود.
- بیشتر بخوانید: حق ماموریت در قانون کار
- بیشتر بخوانید: بیمه کارفرما
- بیشتر بخوانید: شغل های با سرمایه کم
شرایط دریافت مستمری از کار افتادگی تامین اجتماعی
شرایط دریافت مستمری از کار افتادگی تامین اجتماعی به این صورت است که فرد بیمهشده باید پس از بروز بیماری یا حادثه، طبق نظر پزشک معالج تحت درمان و توانبخشی قرار بگیرد و تمام مراحل درمان را طی کند. پس از طی کردن همه مراحل درمان، در صورتی که بهبودی فرد برنگردد و نتواند کارهایی که قبلا سرکار انجام می‌داد را انجام دهد، پزشک معالج پرونده او را به یکی از شعب سازمان تامین اجتماعی می‌فرستد.
در این شعب مدارک پزشکی فرد به‌طور کامل بررسی می‌شوند و پس از تایید، پرونده او را به تیم کمیسیون پزشکی از کار افتادگی ارجاع می‌دهند. در نظر داشته باشید که لازم است خود فرد هم در جلسه کمیسیون پزشکی حضور پیدا کند. کمیسیون پزشکی پس از بررسی پرونده، طبق قوانین تامین اجتماعی درصد از کار افتادگی فرد را تعیین می‌کند. پس از آن، نوع از کار افتادگی فرد مشخص می‌شود.
در نهایت فرد برای دریافت مستمری از کار افتادگی باید با مدارک لازم به سازمان تامین اجتماعی مراجعه و پرونده خود را تکمیل کند. سپس در تاریخ اعلام‌شده، پرداخت مستمری او شروع می‌شود و همان‌طور که می‌دانید، میزان این مستمری در هر نوع از کار افتادگی متفاوت است.
بنابراین، در صورتی که آسیب فرد در هیچ یک از انواع از کار افتادگی قرار نگیرد، حقوق از کار افتادگی تامین اجتماعی به او تعلق نمی‌گیرد.
همچنین اگر از کار افتادگی فرد توسط پزشک معالج تایید شود، این امتیاز برای فرد وجود دارد که تا ۶ ماه آینده حق بیمه پرداخت نکند.
نکته دیگری که در شروط دریافت حقوق از کار افتادگی تامین اجتماعی وجود دارد این است که اگر فردی به دلیل بیماری یا حادثه‌ای که ناشی از کار نباشد دچار از کار افتادگی کلی شود، مستمری از کار افتادگی فقط با داشتن دو شرط زیر به او تعلق می‌گیرد:
- افراد باید ۱۰ سال قبل از وقوع حادثه یا بیماری که منجر به از کار افتادگی شده است، حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند.
- افراد باید یک سال قبل از وقوع حادثه یا بیماری که منجر به از کار افتادگی شده است، حداقل ۹۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند.
- بیشتر بخوانید: بهترین شغل های 10 سال آینده ایران
- بیشتر بخوانید: شغل پردرآمد برای آقایان
- بیشتر بخوانید: شغل های رشته انسانی برای خانم ها
مستمری از کار افتادگی چگونه محاسبه می‌شود؟
مستمری از کار افتادگی در انواع از کار افتادگی‌ها به‌طور متفاوتی محاسبه می‌شود. در ادامه هر یک از آنها را بررسی می‌کنیم:
محاسبه مستمری از کار افتادگی کلی
میزان مستمری ماهانه از کار افتادگی کلی عبارت است از:
یک سی‌ام متوسط حقوق ماهانه فرد بیمهشده × سنوات پرداخت حق بیمه
این عدد نباید از ۵۰٪ حقوق ماهانه فرد کمتر و از ۱۰۰٪ حقوق ماهانه او بیشتر باشد.
به‌عنوان مثال، اگر یک سی‌ام حقوق فردی ۳۰۰ هزار تومان است و ۲۰ سال سنوات داشته باشد، میزان مستمری از کار افتادگی او ۶ میلیون است و روش محاسبه آن هم به شرح زیر است:
۶,۰۰۰,۰۰۰ = ۲۰ × ۳۰۰
اگر بیمه‌شونده دارای افراد تحت تکفل یا همسر، فرزند، پدر و مادر تحت سرپرستی داشته باشد و مستمری او از ۶۰٪ حقوق متوسط او کمتر باشد، علاوه‌بر مستمری از کار افتادگی، ۱۰٪ مستمری استحقاقی به‌عنوان کمک به او پرداخت می‌شود و جمع مستمری از کار افتادگی و مستمری استحقاقی نباید بیشتر از ۶۰٪ حقوق ماهانه او باشد.
محاسبه مستمری از کار افتادگی جزئی
میزان مستمری ماهانه از کار افتادگی جزئی عبات است از:
درصد از کار افتادگی فرد بیمهشده × مبلغ مستمری از کار افتادگی کلی
مثلا اگر مستمری از کار افتادگی کلی فرد ۵ میلیون تومان و درصد از کارافتادگی او ۴۰٪ باشد، مستمری ماهانه از کار افتادگی جزئی او ۲۰ میلیون تومان خواهد بود.
۲۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۴۰ × ۵,۰۰۰,۰۰۰
محاسبه مستمری غرامت نقص عضو
میزان مستمری ماهانه غرامت نقص عضو عبات است از:
۳۶ برابر حقوق از کار افتادگی کلی × درصد از کار افتادگی فرد بیمهشده
برای مثال اگر مستمری از کار افتادگی کلی فرد ۳ میلیون و درصد از کارافتادگی او ۲۰٪ باشد، ۲۱۶ میلیون به او پرداخت می‌شود.
۲۱۶,۰۰۰,۰۰۰ = ۳۶ × ۲۰ × ۳,۰۰۰,۰۰۰
حقوق از کار افتادگی تامین اجتماعی چقدر است؟
مبلغ حقوق از کار افتادگی تامین اجتماعی به عوامل گوناگونی بستگی دارد مانند درصد از کار افتادگی افراد، میزان حقوق آنها، میزان سنوات آنها و… به همین دلیل، میزان مستمری از کار افتادگی عدد ثابتی نیست و برای هر فرد متفاوت است.
اما به‌طور کلی، به‌عنوان مثال حقوق افرادی که دچار از کار افتادگی کامل شده‌اند از نصف حقوق ماهانه آنها کمتر و از کل حقوق ماهانه‌شان هم بیشتر نیست.
همچنین، حقوق از کار افتادگی افرادی که به دلیل حوادث غیر از کار دچار از کارافتادگی شده‌اند برابر است با آخرین حقوق دریافتی آنها و میزان سنواتی که بیمه به آنها می‌پردازد.
و افرادی که درصد از کار افتادگی‌شان کمتر است، حقوقی متناسب با میزان از کار افتادگی‌شان دریافت می‌کنند.
مراحل و نحوه درخواست از کار افتادگی تامین اجتماعی
نحوه درخواست مستمری از کار افتادگی هم به صورت حضوری و هم به صورت غیر حضوری یا اینترنتی امکان‌پذیر است که در ادامه، این دو روش را به‌طور کامل شرح می‌دهیم:
حضوری
در این روش فرد باید گواهی پزشک معالج مبنی بر این‌که بیماری فرد غیر قابل درمان است را به همراه پرونده پزشکی و مدارک درمانی خود به یکی از شعب سازمان بیمه تامین اجتماعی ارائه دهد. سازمان مدارک او را بررسی می‌کند و در صورت تایید، آن را به کمیسیون پزشکی ارجاع می‌دهد. پس از آن، کمیسیون پزشکی پرونده فرد را به‌طور کامل بررسی و در این باره که میزان از کار افتادگی فرد چقدر است، رای نهایی را صادر می‌کنند.
در جلسه کمیسیون پزشکی ۴ نفر حضور دارند از جمله یک پزشک متخصص داخلی، یک پزشک متخصص جراح عمومی، یک پزشک متخصص در زمینه بیماری فرد و یک مشاور متخصص.
اینترنتی
در روش غیر حضوری یا اینترنتی، افراد می‌توانند با مراجعه به سایت سازمان تامین اجتماعی به نشانی tamin.ir، همه مراحل درخواست مستمری از کار افتادگی خود را به صورت آنلاین پیش ببرند و مدارک خود را در آن‌جا بارگذاری کنند. پس از آن، درخواست او ثبت می‌شود و فرد در جریان مراحل کارش قرار می‌گیرد.
مدارک لازم جهت درخواست از کارافتادگی بیمه تامین اجتماعی
مدارک لازم برای درخواست حقوق از کار افتادگی تامین اجتماعی شامل موارد زیر است:
- پرونده پزشکی فرد بیمهشده شامل شرح بیماری با ذکر تاریخ، تشخیص بیماری، آزمایش‌های انجام‌شده، درمان‌های انجام‌شده و…
- گواهی پزشک معالج و نظر نهایی او درباره غیر علاج بودن بیماری بعد از طی کردن مراحل درمان و توانبخشی
- رای نهایی کمیسیون پزشکی
- مدارک هویتی فرد بیمهشده و افراد تحت تکفل او مانند شناسنامه، کارت ملی، عکس ۴ × ۳ و…
- اصل یا کپی سند ازدواج در صورتی که فرد بیمهشده متاهل است.
- مدارک مربوط به ثبت‌نام در بیمه تامین اجتماعی و حق بیمه‌هایی که پرداخت شده است.
کلام آخر
در این مقاله به‌طور کامل توضیح دادیم که اگر فردی بر اثر بیماری، حوادث ناشی از کار و غیر از کار دچار آسیب شود به‌طوری که توانایی‌های سابق خود را از دست دهد، چطور می‌تواند مستمری از کار افتادگی دریافت کند و این فرایند چه مراحلی دارد.
