جبران خدمات کارکنان به مزایا و پاداش‌هایی اشاره دارد که یک سازمان به کارمندان خود ارائه می‌دهد. یک برنامه جبران خدمات موثر می‌تواند به بخش منابع انسانی کمک کند تا افراد با استعداد را استخدام کنند و مدت زمان بیشتری در شرکت نگه دارند زیرا این طرح، رضایت و انگیزه کارمندان را بالا می‌برد. بنابراین، جبران خدمات کارکنان یکی از برنامه‌های اصلی منابع انسانی است.
اگر سازمان‌ها بخواهند برنامه جبران خدمات را در سازمان خود اجرا کنند، باید از فرآیند این طرح، اهمیت، انواع و نحوه اجرای آن آگاه باشند. در این مقاله از سایت کار از ما، به بررسی این موارد می‌پردازیم.
جبران خدمات کارکنان چیست؟
جبران خدمات کارکنان به پاداش‌های مالی و غیر مالی اشاره دارد که یک کارمند در ازای زمان، مهارت و انرژی که در یک شرکت صرف می‌کند، آن را از طرف کارفرما دریافت می‌کند. هدف از اجرای طرح جبران خدمات در یک سازمان، افزایش انگیزه، جذب و حفظ کارمندان است. طبق تحقیقات انجام‌شده، جبران خدمات مهم‌ترین عاملی است که افراد جویای کار هنگام درخواست شغل جدید و ارسال رزومه به شرکت‌ها آن را در نظر می‌گیرند. (منبع علمی)
ایجاد استراتژی جبران خدمات کارکنان و انجام این فرآیند بر عهده متخصصان منابع انسانی یا در سازمان‌های بزرگ‌تر بر عهده متخصصان جبران خسارت و مزایا است. اگر سازمانی تیم منابع انسانی ندارد، این موضوع بر عهده مالک یا مدیر کسب و کار است. جبران خدمات که به آن غرامت هم می‌گویند، می‌تواند شامل حقوق، دستمزد، مزایا، پاداش، بیمه، مرخصی استحقاقی، صندوق بازنشستگی، اختیار خرید سهام و… باشد.
جالب است بدانید که برنامه‌های جبران خدمات از کشوری به کشور دیگر، از سازمانی به سازمان دیگر و حتی از شغلی به شغل دیگر متفاوت است. مثلا در ایالات متحده پاداش اصلی یک کارمند مزایای بهداشتی و درمانی است در حالی که در بخش‌هایی از اروپا، مرخصی والدین، مراقبت از کودکان و هزینه‌های ناهار رایج‌تر است.
اگرچه میزان حقوق بخش مهمی از یک شغل است اما غرامت نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌عنوان مثال، دو شغل مشابه که حقوق یکسانی دارند ممکن است غرامت متفاوتی داشته باشند که این غرامت متفاوت باعث می‌شود یکی از شغل‌ها، فرصت مالی و انتخاب بهتری برای افراد باشد. به همین دلیل غرامت اهمیت زیادی دارد و در جذب و حفظ کارمندان بسیار موثر است.
- بیشتر بخوانید: گیمیفیکیشن در مدیریت منابع انسانی
- بیشتر بخوانید: منابع انسانی داده محور چیست
- بیشتر بخوانید: منابع انسانی در استارتاپ
انواع جبران خدمات کارکنان
آگاهی از انواع جبران خدمات کارکنان نه تنها به منابع انسانی کمک می‌کند تا افراد با استعداد را در شرکت نگه دارند بلکه به آن‌ها کمک می‌کند تا افراد با استعداد بیشتری را در سازمان استخدام کنند. علاوه‌بر این، اگر می‌خواهید این فرآیند را در سازمان‌تان اجرا کنید، آشنایی با انواع آن بسیار مهم است زیرا سازمان وظیفه دارد برنامه جبران خدمات را برای همه متقاضیان و کارمندان توضیح دهد.
دو نوع جبران خدمات وجود دارد که عبارتند از:
جبران خدمات مستقیم
جبران خدمات مستقیم نوعی غرامت مالی یا پولی است. در این‌جا، چند نوع اصلی این غرامت را توضیح می‌دهیم.
1_ دستمزد ساعتی
دستمزد ساعتی اغلب به کارمندان غیر ماهر، نیمه ماهر، موقت، پاره‌وقت یا قراردادی پرداخت می‌شود. کارمندانی که دستمزد ساعتی دریافت می‌کنند، معمولا می‌توانند بیشتر از ساعت تعیین‌شده در قراردادشان کار کنند و در ازای آن، اضافه کار دریافت کنند.
2_ حقوق ماهیانه
حقوق ماهانه به کارمندان تمام وقت، ماهر و افراد شاغل در پست‌های مدیریتی تعلق می‌گیرد. حقوق ثابت ماهانه نشان‌دهنده این است که سازمان برای بلندمدت روی این کارمند سرمایه‌گذاری کرده است.
3_ پورسانت
کمیسیون یا پورسانت نوعی پاداش است که معمولا به افراد در حوزه‌های فروش داده می‌شود. برخی از کارمندان فقط با پورسانت کار می‌کنند اما برخی دیگر هم حقوق ثابت و هم پورسانت دارند.
کمیسیون معمولا بر اساس یک سهمیه یا هدف از پیش تعیین‌شده، مشخص می‌شود؛ هر چه این سهمیه بیشتر باشد، حق کمیسیون هم بیشتر خواهد بود و نرخ کمیسیون بر اساس عوامل مختلفی تعیین می‌شود مانند درآمد یا میزان سود.
4_ بونوس
بونوس به معنای جایزه، پاداش یا طرح تشویقی است. شرکت‌ها اغلب بر اساس نتایج پایان سال سازمان یا کارمندانی که به اهداف تعیین‌شده سازمان دست یافته‌اند، به آن‌ها بونوس می‌دهند. بونوس می‌تواند به صورت سالانه، فصلی و حتی پس از اتمام هر پروژه پرداخت شود و تصمیم‌گیری آن در اختیار مدیر مجموعه است.
5_ حقوق شایستگی
حقوق شایستگی اغلب به کارمندانی تعلق می‌گیرد که به اهداف شغلی خود رسیده‌اند یا به‌خوبی در نقش‌شان عمل کرده‌اند.
6_ انعام
انعام نیز شکل رایجی از جبران خدمات مستقیم است که در برخی از صنایع برجسته‌تر است مانند رستوران‌ها.
7_ حقوق بازنشستگی
پرداخت مستمری یا حقوق بازنشستگی نیز یکی دیگر از زیرشاخه‌های غرامت مستقیم است.
جبران خدمات غیر مستقیم
جبران خدمات غیر مستقیم نوعی غرامت مالی و غیر مالی است؛ یعنی این غرامت ارزش مالی دارد اما کارمندان آن را به صورت نقدی دریافت نمی‌کنند. غرامت غیر مستقیم اغلب به‌عنوان مزایای کارمند یا مزایای یک شغل خاص شناخته می‌شود.
برخی از انواع رایج جبران خدمات غیر مستقیم عبارتند از:
1_ بسته سهام
بسته سهام یعنی یک سازمان به کارمندان خود این فرصت را می‌دهد تا بتوانند بخشی از سهام شرکت را بخرند و مالک شرکت شوند.
بسته سهام در شرکت‌های تازه تاسیس رایج است زیرا این شرکت‌ها معمولا پول نقد یا بودجه کمی دارند و از این طریق، برای جذب و حفظ کارمندان خود به آن‌ها انگیزه می‌دهند.
2_ اختیار خرید سهام
این نوع غرامت یعنی سازمانی به کارمندان خود این حق را بدهد که پس از یک دوره معین، بتوانند تعداد مشخصی از سهام شرکت را بخرند. تفاوت این غرامت با بسته سهام این است که در این غرامت، کارمند هیچ مالکیتی در شرکت ندارد.
بسیاری از سازمان‌ها به کارمندان‌شان چنین وعده می‌دهند که پس از سه تا پنج سال کار کردن، می‌توانند این پاداش را دریافت کنند.
3_ مزایا
مزایای معمول کارمندان شامل بیمه درمانی، بیمه عمر، برنامه‌های بازنشستگی، بیمه از کار افتادگی و… است.
یک نظرسنجی از افراد جویای کار در ایالات متحده نشان داد که ۴۸٪ از آن‌ها گفتند به احتمال بیشتر برای مشاغلی رزومه می‌فرستند که مزایای خوبی داشته باشند. بنابراین اگرچه پرداخت یک حقوق ثابت و منصفانه مهم است اما در نظر گرفتن مزایا نیز اهمیت زیادی دارد. (منبع: aihr)
4_ غرامت غیر پولی
انواع جبران خدمات غیر پولی شامل موارد زیر هستند:
- مرخصی با و بدون حقوق
- زمان کاری شناور
- فرصت‌های یادگیری و توسعه
- مرخصی والدین
- مراقبت از کودک
- سرویس رفت و برگشت
- گوشی و لپ‌تاپ
- وعده‌های غذایی
به‌عنوان مثال، شرکت‌های سیلیکون ولی (Silicon Valley) طیف گسترده‌ای از غرامت‌های غیر پولی مانند کلاس یوگا، بلیط کنسرت، اقامت رایگان در تعطیلات، ناهار، ماساژ و… را به کارمندان خود ارائه می‌دهند. اگرچه برخی از این موارد از نظر مالی ارزش زیادی ندارند اما می‌توانند تفاوت زیادی در یک روز کاری کارمندان ایجاد کنند؛ یعنی می‌توانند رضایت و میزان شادی کلی آن‌ها را در داخل و خارج از محل کار بهبود بخشند.
در نهایت، بسیار اهمیت دارد در سازمان‌تان مزایای مختلفی ارائه دهید که برای افراد گوناگون جذاب باشد. همچنین شاید لازم باشد برای ارائه مزایا، شرایط منحصر به فرد هر کارمند را در نظر بگیرید. به‌عنوان مثال اگر یکی از کارمندان شما به تازگی والد شده است یا تصمیم دارد بچه‌دار شود، می‌توانید مزایایی مانند مرخصی زایمان یا مراقبت از کودک را برای او در نظر بگیرید.
علاوه‌بر این، بسته به قوانینی که شما برای مزایای خود تعیین می‌کنید یا بسته به شرایط و ترجیحات افراد، جبران‌های خدمات می‌توانند برای برخی مزیت و برای برخی دیگر ضرر به‌شمار روند. به‌عنوان مثال اگر شرکت شما لپ‌تاپ در اختیار کارمندان قرار می‌دهد، بسته به قوانین خود باید مشخص کنید که آن‌ها این لپ‌تاپ را فقط باید برای اهداف شغلی استفاده کنند یا می‌توانند برای استفاده شخصی هم به‌کار ببرند؟ همچنین برخی از افراد بسته به شرایط خود ممکن است داشتن دو لپ‌تاپ را دردسر بدانند.
به همین دلایل، ضروری است که قبل از ایجاد برنامه‌های جبرانی سازمان، شرایط کارمندان را در نظر بگیرید و مشخص کنید که هر کس چه مزایایی می‌خواهد.
- بیشتر بخوانید: شریک تجاری منابع انسانی
- بیشتر بخوانید: مدل های مدیریت منابع انسانی
- بیشتر بخوانید: سیستم اطلاعات منابع انسانی
جبران خدمات کارکنان در منابع انسانی چه اهمیتی دارد؟
اجرای برنامه مناسب جبران خدمات کارکنان در سازمان‌ها به دلایل زیادی اهمیت دارد از جمله:
1_ جذب افراد با استعداد
همان‌طور که در ابتدای مطلب اشاره کردیم، یکی از اهداف اجرای برنامه جبران خدمات، افزایش جذب افراد با استعداد است. از آن‌جایی که همه شرکت‌ها به دنبال جذب این افراد هستند، باید با یک عامل مهم مانند پاداش و مزایا، مزیت رقابتی بودن خود را بالا ببرند تا افراد ماهری را به شرکت جذب و استخدام کنند. در نتیجه این کسب و کارها با کمک این افراد به اهداف سازمانی خود می‌رسند.
2_ افزایش انگیزه و رضایت شغلی کارمندان
ارائه غرامت مطلوب در یک سازمان باعث می‌شود کارکنان احساس رضایت، احترام و انگیزه کنند. این می‌تواند منجر به حضور بلندمدت آن‌ها در شرکت شود و بر روحیه تیم تاثیر مثبت می‌گذارد.
3_ افزایش تعهد و تعامل کارکنان
زمانی که کارمندان احساس ارزشمندی و احترام می‌کنند، احتمالا به شرکت وفادار می‌مانند، وظایف خود را به‌خوبی انجام می‌دهند و در کارهای بیشتری مشارکت می‌کنند.
4_ افزایش بهره‌وری
گزارش شرکت HubSpot، یک شرکت توسعه‌دهنده نرم‌افزار است نشان داد که عدم بهره‌وری، هر سال حدود ۱.۸ تریلیون دلار برای کسب و کارهای آمریکایی هزینه دارد. (منبع علمی)
یک برنامه جبران خدماتی خوب همیشه تاثیر مثبتی بر کارایی کارمندان می‌گذارد. اگر کارمندان احساس کنند که از کارشان قدردانی می‌شود و برای آن دستمزد خوبی می‌گیرند، طبیعتا بیشتر هم تلاش می‌کنند و این منجر به بهره‌وری بهتر و بهبود عملکرد کلی شرکت می‌شود. بنابراین ارائه پاداش و مزایا به کارکنان می‌تواند آن‌ها را ترغیب کند تا کارآمدتر باشند.
5_ حفظ بلندمدت کارمندان و کاهش گردش مالی سازمان
گزارش‌ها حاکی از آن است که میانگین هزینه جایگزین یک کارمند در سازمان‌ها بین یک تا دو برابر حقوق سالانه آن کارمند است. همچنین، این مبلغ برای پست‌های مدیریتی بیشتر است. (منبع: aihr)
گذشته از هزینه‌های مالی، گردش مالی پایین سازمان می‌تواند منجر به از دست دادن بهره‌وری، روحیه و دانش سازمانی شود.
بنابراین جبران خدمات کارکنان می‌تواند به حفظ کارمندان فعلی شرکت، کاهش هزینه‌های استخدام و جلوگیری از هر گونه غیبت قابل توجه کارمندان کمک کند. در واقع کارمندانی که جبران خدمات دریافت می‌کنند، کمتر به دنبال فرصت‌های شغلی دیگر هستند و این با کاهش هزینه‌های مرتبط با استخدام و آموزش کارکنان جدید همراه است و می‌تواند در بلندمدت در هزینه‌های سازمان صرفه‌جویی کند.
6_ بهبود روحیه
در نهایت، جبران خدمات کارکنان می‌تواند روحیه سازمان را بهبود بخشد. هنگامی که کارکنان احساس می‌کنند با آن‌ها خوب رفتار می‌شود، به احتمال زیاد از شغل خود راضی هستند و نگرش مثبتی نسبت به شرکت دارند. این می‌تواند منجر به بهبود خدمات مشتری و رضایت کلی از سازمان شود.
- بیشتر بخوانید: ارتقای شغلی
- بیشتر بخوانید: شرایط احراز شغل کارشناس منابع انسانی
- بیشتر بخوانید: کوچینگ مدیران
چالش‌های جبران خدمات کارکنان در منابع انسانی
هنگامی که صحبت از جبران خدمات کارکنان در منابع انسانی می‌شود، باید به این نکته نیز اشاره کنیم که سازمان‌ها با چند چالش مواجه می‌شوند.
- اطمینان از دریافت عادلانه جبران خدمات همه کارکنان: یک چالش این است که متخصصان منابع انسانی باید مطمئن شوند همه کارکنان به‌طور عادلانه جبران خدمات دریافت می‌کنند. انجام این کار ممکن است دشوار باشد زیرا باید عوامل زیادی مانند سابقه کار، تحصیلات و عملکرد شغلی کارمندان را در نظر بگیرند.
- اطمینان از انگیزه کارمندان برای ماندن در سازمان: چالش دیگر این است که متخصصان منابع انسانی باید از انگیزه کارمندان برای ماندن در سازمان مطمئن شوند. انجام این کار نیز می‌تواند دشوار باشد زیرا سازمان باید مزایایی به کارکنان ارائه دهد که برای همه آن‌ها جذاب باشد.
با این همه، شرکت‌ها در طی اجرای فرآیند جبران خدمات باید مطمئن شوند که از بودجه تعیین‌شده تجاوز نکنند.
کلام آخر
جبران خدمات کارکنان جز جدانشدنی منابع انسانی است و می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر موفقیت یک سازمان تاثیر بگذارد. سازمان‌ها می‌توانند با طراحی دقیق و اجرای برنامه‌های جبران خدمات به اهداف استراتژیک خود دست یابند.
منبع:
