به نظر شما رهبرانی چون استیو جابز، ایلان ماسک یا حتی ناپلئون بناپارت چه وجه اشتراکی با هم دارند؟ همه این افراد نمونه‌هایی از رهبران مستبد هستند. رهبری مستبد به شرایطی گفته می‌شود که رهبر کنترل کامل و مستبدانه‌ای بر گروه یا سازمان دارد و با استفاده از قدرت خود، به موفقیت سازمان کمک می‌کند.
اگر دوست دارید در مورد سبک رهبری استبدادی بیشتر بدانید یا قصد دارید آن را به‌کار بگیرید، این مقاله از سایت کار از ما به شما کمک می‌کند تا با رهبری مستبد در سازمان، ویژگی‌ها، مزایا، معایب و موقعیت‌هایی که این سبک می‌تواند موثرتر باشد، آشنا شوید. علاوه‌بر این، در نهایت با ارائه نکاتی به شما کمک می‌کنیم تا در رهبری استبدادی خود موفق شوید.
رهبری استبدادی چیست؟
رهبری استبدادی یکی از سبک‌های رهبری است که در آن، رهبر اغلب به‌تنهایی تصمیم‌ها را می‌گیرد و از اعضای تیم انتظار دارد بدون هیچ بحث و مخالفتی، دستورات را اجرا کنند. بنابراین رهبران مستبد یا خودکامه، کنترل مطلق و مستبدانه‌ای بر یک گروه دارند و به ندرت از اعضای تیم نظر می‌پرسند.
اگرچه رهبران مستبد اغلب به‌عنوان رئیس یا دیکتاتور شناخته می‌شوند اما این دو به یک معنا نیستند و مهم است آن‌ها را از یکدیگر جدا کنیم. در نظر داشته باشید که همه دیکتارتورها رهبران مستبدی هستند اما همه رهبران مستبد لزوما دیکتاتور نیستند. رهبران مستبد از قدرت برای سرکوب دیگران استفاده نمی‌کنند، بلکه آن‌ها از قدرت برای هدایت گروه در جهت رسیدن به یک هدف مشترک که همان هدف سازمان است، استفاده می‌کنند.
جالب است بدانید که این سطح از کنترل در رهبری مستبد مزایایی هم دارد و برای برخی از کسب‌وکارها مفید است که در ادامه مطلب بیشتر به این موضوعات می‌پردازیم.
- بیشتر بخوانید: رهبری تحول آفرین
- بیشتر بخوانید: انواع سبک های رهبری
- بیشتر بخوانید: رهبری چیست؟
ویژگی های سبک رهبری مستبد
ویژگی‌های کلیدی رهبری مستبد عبارتند از:
1_ فرایندهای به وضوح تعریف‌شده
در رهبری مستبد، رهبر قوانین و فرایندها را به وضوح تعریف می‌کند و جای هیچ سوال یا ابهامی نیست که چه کسی باید چه کاری انجام دهد، چه کاری باید تا چه زمانی انجام شود و…
در این سبک، همه کارها به آرامی و به‌طور کارآمد پیش می‌رود و به دلیل نظارت دائم و دقیق رهبر بر فرایند، احتمال این‌که اعضا از مسیر رسیدن به هدف خارج شوند نزدیک به صفر است اما نکته منفی این‌جاست که در این گروه‌ها معمولا خلاقیت و نوآوری اعضا به پایین‌ترین حد خود می‌رسد زیرا رهبران نه تنها از کارمندان ایده‌های جدید می‌گیرند، بلکه طوری رفتار می‌کنند که انگار ایده‌ها و خلاقیت آن‌ها ارزشی ندارد.
2_ تصمیم‌گیری مستبدانه
در سبک رهبری مستبدانه اغلب رهبر خودش به تنهایی و بدون مشورت با اعضای تیم یا پرسیدن نظرات آن‌ها، همه تصمیم‌ها را می‌گیرد. رهبران مستبد به “تصمیم‌گیرنده‌های سریع” معروف هستند زیرا بدون نیاز به دیگران یا هرگونه مشورتی، به سرعت در مورد مسائل گوناگون تصمیم می‌گیرند.
3_ اقتدار بالا
رهبران مستبد قدرت زیادی دارند. این افراد در راس همه چیز قرار دارند؛ آن‌ها مسئول همه کارها و همه تصمیم‌گیری‌ها هستند و به اعضای تیم دستور می‌دهند. اگرچه ویژگی می‌تواند کارایی سازمان را افزایش دهد زیرا تصمیم‌های آگاهانه به سرعت گرفته می‌شوند، اما به مرور زمان روحیه اعضای تیم پایین می‌آید و در نتیجه ممکن است کارمندان شرکت را ترک کنند.
4_ کنترل شدید
رهبران مستبد کنترل شدیدی بر اعضای تیم خود دارند. آن‌ها نحوه انجام کارها را بدون انعطاف‌پذیری به اعضای تیم دیکته می‌کنند و با دقت بر عملکرد اعضا نظارت دارند. اعضای تیم این رهبران معمولا در انجام کارها از قدرت اختیار کمی برخوردار هستند.
5_ مسئولیت‌پذیری بالا
رهبران مستبد مسئولیت تصمیم‌های خود و پیامدهای آن‌ها را به‌طور کامل می‌پذیرند؛ بنابراین آن‌ها به مسئولیت‌پذیر بودن، شناخته می‌شوند.
6_ ایجاد محیط ساختاریافته
رهبران مستبد محیط به شدت ساختاریافته‌ای ایجاد می‌کنند و پرورش می‌دهند که در آن، نظم و انضباط در اولویت قرار دارد. آن‌ها از اعضای تیم انتظار دارند تا از قوانین و فرایندها به‌طور دقیق پیروی کنند. اگرچه این کار عملکرد کارمندان را افزایش داده و احتمال هرگونه خطا را پایین می‌آورد اما با معایبی هم همراه است.
به‌عنوان مثال زمانی که کارمندان می‌دانند عملکرد آن‌ها مدام و به‌طور دقیق زیر نظر رهبر است، ممکن است فقط به دلیل ترس از رهبر یا ترس از اشتباه کردن، کارها را انجام دهند.
در رهبری مستبد تمرکز بر اطاعت و اجرای دستورات رهبر است و معمولا رهبران از اعضای تیم نظر نمی‌پرسند یا به آن‌ها بازخورد نمی‌دهند. بنابراین در این سبک، اعضا مشارکت کمی دارند و رهبران همه‌کاره هستند. متاسفانه این ویژگی اغلب باعث می‌شود که اعضای گروه فکر کنند رهبر به آن‌ها اعتماد ندارد زیرا در تصمیم‌گیری‌ها از آن‌ها نظر نمی‌گیرند یا وظایف مهم را به آن‌ها نمی‌سپارند.
7_ خلاقیت پایین
از آن‌جایی که در رهبری مستبد اعضا هیچ اختیاری ندارند و از آن‌ها انتظار می‌رود که فقط از دستورات پیروی کنند، خلاقیت و نوآوری در این گروه‌ها پایین است.
برای جلوگیری از این مشکل پیشنهاد می‌شود از روش “صندوق پیشنهادات” استفاده شود. در این روش، رهبر از کارمندان می‌خواهد تا ایده‌های خود را برای بهبود فرایندهای مختلف سازمان ارائه دهند. این روش به کارمندان نشان می‌دهد که نظرات آن‌ها ارزشمند است و سازمان برای نظرات کارمندان خود اهمیت قائل است. همچنین باعث می‌شود انگیزه کارمندان برای کار کردن بیشتر شود.
- بیشتر بخوانید: مدیریت عملکرد چیست
- بیشتر بخوانید: تغییر فرهنگ سازمانی
- بیشتر بخوانید: مدل فرهنگی هافستد
مزایا و معایب سبک رهبری مستبد
مانند سایر سبک‌های رهبری، رهبری مستبد نیز، هم دارای مزایا و هم دارای معایب است.
مزایا
برخی از مزایای رهبری مستبد شامل موارد زیر است:
- تصمیم‌گیری سریع: یکی از مزایای اصلی رهبری مستبد در سازمان ها، توانایی رهبر در تصمیم‌گیری سریع و بدون مشورت با دیگران است. این ویژگی می‌تواند به‌طور قابل توجه در شرایط اضطراری کمک‌کننده باشد.
- تعیین دقیق فرایندها: در سبک رهبری مستبد، اعضای تیم درک واضحی از مسئولیت‌های خود دارند زیرا این رهبران به‌طور واضح اهداف را تعیین و فرایندها را در اختیار کارمندان قرار می‌دهند.
- ساده کردن کارها: سبک رهبری مستبد در سازمان‌های بزرگ یا سازمان‌هایی که سلسله مراتب پیچیده‌ای دارند، می‌تواند مدیریت کارها و اجرای کارها را ساده‌تر کند.
- ثبات و نظم: رهبران مستبد با نظارت منظم و با ثبات (مستمر) خود تضمین می‌کنند که کارها به‌طور دقیق و منظم در حال انجام هستند و نتایج قابل انتظار به دست می‌آید.
- انجام سریع کارها: سبک رهبری مستبدانه برای سازمان‌هایی که به خلاقیت و نوآوری نیازی ندارند اما نیاز دارند کارهایشان سریع و منظم پیش رود، بسیار موثر است. مانند بیمارستان‌ها، کارخانه‌های تولیدی و…
- عملکرد بالای سازمان: رهبران مستبد با داشتن ویژگی‌هایی چون دقت بالا، نظم زیاد، قاطعیت، نظارت کامل بر عملکرد کارمندان و…، به افزایش عملکرد و بهره‌وری سازمان و در نتیجه موفقیت کسب‌وکار کمک می‌کند.
معایب
اگرچه رهبری مستبد بسیار کمک‌کننده است اما همچنین معایبی دارد که می‌تواند بر پویایی، نوآوری و روحیه کلی تیم تاثیر بگذارد. برخی از معایب آن شامل موارد زیر است:
- خلاقیت پایین اعضای تیم: از آن‌جایی که در رهبری مستبد تمام تصمیم‌گیری‌ها با رهبر است، فضای کمی برای ارائه ایده‌ها یا راه‌حل‌های نوآورانه کارمندان وجود دارد و این خلاقیت آن‌ها را پایین می‌آورد. علاوه‌بر این، سازمان نیز از دیدگاه‌های گوناگون افراد که می‌توانند به رشد کمک کنند، بی‌بهره می‌ماند.
- نرخ بالای گردش مالی: در این سبک رهبری ممکن است کارمندان به این نتیجه برسند که نظرات و ایده‌های آن‌ها به‌طور مداوم نادیده گرفته می‌شود و برای شرکت ارزشی ندارد و به احتمال زیاد شرکت را ترک می‌کنند. در نتیجه سازمان نیروی جدید استخدام کند و به همین دلیل گردش مالی آن افزایش می‌یابد.
- کاهش روحیه کارمندان: عدم مشارکت کارمندان در فرایندهای تصمیم‌گیری می‌تواند باعث بی انگیزگی کارمندان و کاهش رضایت شغلی آن‌ها شود.
- سرکوب نوآوری اعضای تیم: در رهبری مستبد اغلب فرصتی برای ابتکار عمل یا مشارکت کارمندان وجود ندارد و به همین دلیل نوآوری‌های اعضای تیم سرکوب می‌شود و مهارت‌های آن‌ها توسعه نمی‌یابد.
- عدم انعطاف‌پذیری: رهبران مستبد معمولا انعطاف‌پذیر و سازگار نیستند زیرا عادت دارند کارها را فقط به یک روش انجام دهند و آن هم “روش خودشان” است.
- احتمال بروز پدیده خستگی تصمیم‌گیری: خستگی تصمیم‌گیری به پدیده‌ای اشاره دارد که افراد در یک دوره زمانی مشخص تصمیم‌های زیادی می‌گیرند و به همین دلیل با گذشت زمان توانایی‌شان برای تصمیم‌گیری‌های منطقی کاهش می‌یابد و در نتیجه ممکن است تصمیم‌های بی‌کیفیتی بگیرند. در رهبری مستبد نیز به دلیل این‌که فرایند تصمیم‌گیری در مورد مسائل مختلف فقط برعهده رهبر است، ممکن است رهبران در برهه‌ای از زمان دچار خستگی تصمیم‌گیری شوند و در نتیجه تصمیم‌های اشتباهی بگیرند.
- وابستگی زیاد به رهبر: از آن‌جایی که در رهبری مستبد همه کارها بر عهده رهبر است، ممکن است عملکرد کارمندان و حتی موفقیت سازمان نیز به رهبر وابسته شود.
- بیشتر بخوانید: روش های نوین استخدام
- بیشتر بخوانید: استخدام چیست؟
- بیشتر بخوانید: ATS چیست
سبک رهبری مستبدانه در چه مواقعی موثرتر است؟
این‌که سبک رهبری مستبدانه در برخی مواقع موثرتر است و می‌تواند به عوامل مختلفی چون نوع سازمان، هدفی که تیم برای رسیدن به آن تلاش می‌کند و ویژگی‌های اعضای تیم وابسته باشد. در این قسمت آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
1_ کمبود زمان
در مواقعی که زمان کمی برای تکمیل پروژه‌ها وجود دارد، رهبری مستبدانه می‌تواند موثر واقع شود زیرا رهبران همه کارها را انجام می‌دهند و فقط از اعضا می‌خواهند تا طبق دستورات آن‌ها عمل کنند مانند رستوران‌های زنجیره‌ای که یکی از اهداف اصلی آن‌ها، ارائه خدمات باکیفیت در کمترین زمان به مشتریان است.
2_ تجربه کم اعضای تیم
زمانی که تجربه اعضای تیم کم است و در مقابل رهبر بسیار با تجربه است، سبک رهبری استبدادی می‌تواند بسیار اثربخش باشد زیرا در این سبک نیازی به مشارکت اعضای تیم نیست بلکه فقط از آن‌ها خواسته می‌شود تا فرایندهای مشخصی را اجرا کنند مانند سازمان‌های نظامی یا امنیتی که اجرای دقیق دستورات بسیار مهم است.
3_ سازمان‌های بزرگ و پیچیده
رهبری مستبد در سازمان های بزرگی که هر بخش از آن باید به‌طور منظم و با ثبات مدیریت شود نیز کارآمد است مانند کارخته‌های تولیدی که رهبران باید نظارت دقیقی بر عملکرد کارکنان در هر بخش داشته باشند.
4_ شرایط بحرانی
سبک رهبری مستبد در موقعیت‌های بحرانی و پرخطر می‌تواند موثر باشد زیرا در این شرایط نیاز است که کارها سریع و درست پیش روند مانند شرایط اضطراری در اتاق عمل یا اورژانس بیمارستان‌ها. رهبران مستبد قاطع هستند و می‌توانند در کمترین زمان، تصمیم‌های درستی بگیرند و به همین دلیل این سبک رهبری در شرایط بحرانی و اضطراری می‌تواند کارآمد باشد.
نمونه هایی از رهبران مستبد
رهبری مستبد از گذشته در بخش‌های مختلفی چون تجارت و ارتش رایج بوده است. در این قسمت، برخی از رهبران مستبد را معرفی می‌کنیم:
1_ آدولف هیتلر
آدولف هیتلر یکی از معروف‌ترین رهبران دیکتاتور تاریخ است که به مدت ۱۲ سال رهبر حزب نازی در آلمان بود. سبک رهبری هیتلر استبدادی بود و با روش‌های سختگیرانه خود، اعضای تیم را مجبور می‌کرد تا از او پیروی کنند.
2_ الیزابت یکم
ملکه الیزابت اول، یکی از تاثیرگذارترین پادشاهان انگلستان که سلطنت او به دلیل سبک رهبری‌اش به حکومت استبدادی معروف است زیرا همه تصمیم‌ها فقط باید با صلاحدید او گرفته می‌شد. با این حال، الیزابت یکم در دوران رهبری خود به موفقیت‌های زیادی دست یافت از جمله شکست نیروی دریایی (آرمادا) قدرتمند اسپانیا، شکوفایی هنر و فرهنگ، رشد اقتصادی و…
3_ ناپلئون بناپارت
ناپلئون بناپارت امپراتور فرانسه نیز تصمیم‌های اصلی را به تنهایی می‌گرفت و از زیردستان خود انتظار داشت تا بی چون و چرا از دستوراتش پیروی کنند.
4_ ولادیمیر پوتین
پوتین رئیس جمهور روسیه نیز یکی دیگر از رهبران مستبد است که کشورش را به شدت کنترل و با قدرت زیادش مخالفان را سرکوب می‌کرد.
5_ استیو جابز
استیو جابز نیز به دلیل سبک رهبری مستبدانه‌اش شناخته می‌شد. او بدون نظر دیگران تصمیم‌های مهمی می‌گرفت و همین کار در موفقیت شرکت اپل نقش موثری داشت.
6_ هنری فورد
هنری فورد بنیان‌گذار شرکت خودروسازی فورد، با سبک رهبری استبدادی‌اش انقلابی در صنعت خودرو ایجاد کرد. او تمام تصمیم‌های اصلی را می‌گرفت و انتظار داشت که اعضای تیمش از او پیروی کنند.
7_ ایلان ماسک
ایلان ماسک نیز به سبک رهبری استبدادی‌اش معروف است. او به تنهایی تصمیم‌های حیاتی برای پیشبرد اهداف بلند پروازانه خود می‌گیرد.
نکاتی برای موفقیت با سبک رهبری مستبد
رهبری مستبد می‌تواند در برخی شرایط کارآمد باشد اما با معایبی هم همراه است و برای هر سازمان و گروهی مناسب نیست. با این حال اگر فکر می‌کنید این سبک رهبری برای شما مناسب است، نکات زیر را در نظر داشته باشد و آن‌ها را در رهبری خود به‌کار گیرید تا در کارتان موفق شوید.
1_ به اعضای تیم گوش دهید
این‌که به‌عنوان یک رهبر به اعضای تیم‌تان گوش دهید بسیار مهم است، حتی اگر نمی‌خواهید نظرتان را تغییر دهید یا گفته‌های آن‌ها را عملی کنید.
گوش دادن به افراد به آن‌ها کمک می‌کند تا احساس کنند که “وجود دارند” و برای سازمان مهم هستند. همچنین اعضای تیم باید بدانند که می‌توانند نگرانی‌های خود را با رهبرشان در میان بگذارند، در غیر این صورت احساس نادیده گرفته شدن یا حتی طرد شدن، می‌کنند و ممکن است از شرکت استعفا دهند.
2_ قوانین مشخصی تعیین کنید
اگر می‌خواهید اعضای تیم به درستی از قوانین شما پیروی کنند، باید قوانین و دستورالعمل‌هایتان را به‌طور واضح و مشخص برای آن‌ها تعیین کنید تا هر فرد به‌طور کامل وظایف خود را درک کند.
3_ ابزارهای لازم را در اختیار کارمندان قرار دهید
پس از آن‌که اعضای تیم از قوانین و وظایف خود آگاه شدند، مطمئن شوید که مهارت‌ها و توانایی‌های لازم برای انجام مسئولیت‌هایشان را دارند.
در صورتی که فکر کردید هر یک از کارمندان به کمک بیشتری نیاز دارند، به آن‌ها کمک کنید و ابزارهای لازم مانند آموزش، تجهیزات و… را در اختیارشان قرار دهید.
4_ قابل اعتماد باشید
به قوانینی که وضع کرده‌اید عمل کنید زیرا در غیر این صورت کارمندان نیز از قوانین پیروی نمی‌کنند. بنابراین یکی از فاکتورهای اصلی برای رسیدن به موفقیت این است که رهبران قابل اعتماد و با ثبات باشند زیرا آن‌ها الگوی کارمندان هستند.
5_ از اعضای تیم قدردانی کنید
اگر فقط زمانی که اعضای تیم اشتباه می‌کنند از آن‌ها انتقاد کنید اما هرگز برای موفقیت‌ها از آن‌ها قدردانی نکنید، به مرور زمان انگیزه‌شان را برای کار کردن از دست می‌دهند.
بنابراین بهتر است بیشتر از این‌که کارمندان را مورد انتقاد قرار دهید، از آن‌ها قدردانی کنید. با انجام این کار، انگیزه و بهره‌وری اعضای تیم بالا می‌رود و در نتیجه سریع‌تر به نتیجه مطلوب مورد نظرتان می‌رسید.
کلام آخر
در نهایت باید بگوییم اگرچه سبک رهبری استبدادی با معایبی همراه است و انتقاداتی به آن وجود دارد اما در موقعیت‌های خاص می‌تواند اثربخش باشد. رهبری مسبتد با تمرکز بر قوانین سختگیرانه و داشتن انتظار از اعضای تیم برای اجرای دقیق دستورها، می‌تواند یک کسب‌وکار را به موفقیت برساند.
منابع:
- aihr
- verywellmind
- wgu
- simplilearn
- taskworld
