موفقیت یک سازمان به مدل رهبری آن بستگی دارد. سبک های رهبری گوناگونی مثل:
- سبک رهبری مستبدانه
- دموکراتیک
- تعاملی
- تحول آفرین
- و…
وجود دارند که هر کدام ویژگی‌ها، مزایا و معایب خود را دارند. کسب و کارها باید هر یک از این انواع سبک های رهبری را بشناسند تا بتوانند با توجه به نیازها، ارزش‌ها و روش کار خود، بهترین سبک را انتخاب کنند. اگر سبک رهبری اثربخش باشد، تاثیرات مثبتی بر شرکت می‌گذارد و در نهایت منجر به رشد و موفقیت سازمان می‌شود.
در این مقاله از سایت کار از ما ابتدا به معنای کامل سبک رهبری و اهمیت آن می‌پردازیم، سپس انواع رهبری را بررسی می‌کنیم و در نهایت با ارائه نکاتی به شما کمک می‌کنیم تا بهترین سبک رهبری را انتخاب کنید.
سبک رهبری چیست و چه اهمیتی دارد؟
سبک رهبری رویکردی است که رهبران با استفاده از آن، اعضای تیم‌شان را هدایت و مدیریت می‌کنند. سبک های رهبری گوناگونی وجود دارد که رهبران با توجه به شخصیت، ارزش‌ها و باورها، مهارت‌ها و تجربیات خود، یکی از آن‌ها را انتخاب کرده و آن را به‌کار می‌گیرند.
آشنایی با انواع سبک های رهبری برای هر رهبر ضروری است زیرا به آن‌ها کمک می‌کند تا با سبک رهبری خود آشنا شوند و متوجه شوند که رویکرد آن‌ها چه تاثیری بر اعضای تیم‌شان می‌گذارد. علاوه‌بر این، با کمک آن می‌توانند نقاط قوت‌شان را بشناسند و روی نقاط ضعف‌شان کار کنند.
اگر رهبران متوجه شدند از سبک خاصی پیروی نمی‌کنند، بلکه سبک آن‌ها ترکیبی از انواع رهبری است، می‌توانند با دریافت بازخورد از اعضای تیم، اثربخشی رویکرد خود را ارزیابی کنند. هدف رهبران از این ارزیابی‌ها، افزایش پویایی تیم و رشد شخصی و جمعی است.
فرایند رهبری یک سفر همیشه در حال تغییر و تکامل است و به همین دلیل، آگاهی از انواع سبک رهبری در مدیریت، یک قطب‌نمای ضروری برای هدایت مسیر به سمت رهبری موثر و موفقیت سازمان است.
یادتان باشد که هیچ سبک رهبری “درستی” وجود ندارد و یک سبک نمی‌تواند برای همه مناسب باشد؛ آن روشی که برای یک رهبر مناسب است ممکن است برای رهبر دیگر موثر نباشد. بنابراین مهم نیست که کدام سبک را انتخاب کرده‌اید، مهم این است که با آن سبک، رهبری اثربخشی داشته باشید. در ادامه، انواع سبک های رهبری را بررسی می‌کنیم.
- بیشنر بخوانید: رهبری چیست؟
- بیشتر بخوانید: مدیریت عملکرد چیست
- بیشتر بخوانید: تغییر فرهنگ سازمانی
- بیشتر بخوانید: مدل فرهنگی هافستد
بررسی انواع سبک های رهبری در سازمان
برخی از انواع سبک رهبری در مدیریت به همراه ویژگی‌ها، مزایا و معایب آن‌ها شامل موارد زیر است:
1_ رهبری مستبدانه (Authoritarian Leadership)
سبک رهبری مستبد که تحت عنوان رهبری اقتدارگرا نیز شناخته می‌شود، یکی از انواع سبک های رهبری است که در آن، رهبران تقریبا همه‌کاره هستند و اعضای گروه آزادی اختیار کمی دارند. رفتار رهبران در این سبک به شرح زیر است:
- به تنهایی و بدون کمک اعضای تیم اهداف را مشخص می‌کنند.
- وظایف و دستورالعمل‌های واضح و مشخصی در اختیار اعضای گروه قرار می‌دهند.
- بر اساس قوانینی که خودشان تنظیم کرده‌اند، به اعضای گروه پاداش می‌دهند یا آن‌ها را مجازات می‌کنند.
- بر اساس نظرات و ایده‌های خودشان تصمیم می‌گیرند و به ندرت از اعضای تیم نظر می‌پرسند. همچنین اعضا نیز نمی‌توانند نظرات خود را بیان کنند، حتی اگر نظر آن‌ها به نفع سازمان باشد.
- با قدرت و سختگیری گروه را کنترل می‌کنند.
- اعضای گروه نمی‌توانند از روش کار رهبر انتقاد کنند.
تنها مشکل این سبک رهبری، رفتار مستبدانه رهبر است زیرا آن‌ها تمام تصمیم‌ها را خودشان می‌گیرند و از اعضای گروه نظر نمی‌پرسند. حتی گاهی اوقات بهترین ایده‌ها اجرا نمی‌شوند زیرا به صورت گروهی درباره موضوعات صحبت نمی‌کنند و دیدگاه‌های مختلف ارائه نمی‌شود.
البته این مشکل به این معنی نیست که سبک رهبری مستبدانه همیشه بد است. نه، مثلا در شرایط اضطراری که رهبر باید سریع تصمیم بگیرد یا اعضای گروه تجربه کافی ندارند، این روش می‌تواند مفید باشد.
2_ رهبری دموکراتیک (Democratic Leadership)
رهبری دموکراتیک که به آن رهبری مشارکتی نیز می‌گویند، یکی دیگر از انواع رهبری در سازمان است که در آن، اعضای گروه مشارکت بیشتری در تصمیم‌گیری‌ها دارند. بر اساس تحقیقات انجام‌شده، رهبری دموکراتیک می‌تواند موثرترین سبک رهبری باشد زیرا با انگیزه، مشارکت و بهره‌وری بالای اعضای تیم همراه است. (منبع)
هدف اصلی سبک رهبری دموکراتیک، ارائه ایده‌های جدید و افزایش تعهد کارمندان به سازمان است.
رهبران دموکراتیک:
- به توانایی‌ها و نظرات اعضای گروه اعتماد دارند و اجازه می‌دهند تا در تصمیم‌گیری‌ها و تعیین اهداف مشارکت کنند.
- هوش هیجانی بالایی دارند.
- در گوش دادن فعال ماهرند و به همین دلیل است که اعضای گروه در این سبک، مشتاق مشارکت هستند.
این سبک زمانی جواب می‌دهد که اعضای تیم توانایی و شایستگی بالایی داشته باشند. در صورتی که اعضا به‌اندازه کافی تجربه نداشته باشند یا در مواقع بحرانی، این سبک ممکن است باعث کاهش بهره‌وری شود.
3_ رهبری تفویضی (Laissez-faire Leadership)
سبک رهبری تفویضی دقیقا نقطه مقابل سبک مستبدانه است. در رهبری تفویضی یا آزادانه، رهبر هیچ مداخله‌ای در کارها ندارد و تصمیم‌ها را به اعضای تیم می‌سپارد.
پژوهشگران دریافته‌اند که این سبک رهبری، بهره‌وری کمی به همراه دارد. (منبع: projectmanagement)
این رهبران:
- اهداف مشخصی تعیین نمی‌کنند.
- در تصمیم‌گیری‌ها به اعضای گروه کمک نمی‌کنند و به همین دلیل اغلب بار زیادی بر دوش اعضا است.
اگرچه عدم نظارت رهبر در این سبک ممکن است نشانه‌ای از اعتماد به اعضای تیم باشد، اما باید تعادلی برقرار شود تا کارمندان از مسیر رسیدن به اهداف سازمان خارج نشوند.
این سبک رهبری بیشتر برای سازمان‌هایی مناسب است که در آن، کارمندان به‌اندازه کافی با تجربه هستند، درک خوبی از وظایف‌شان دارند، اعتماد زیادی به یکدیگر دارند و همدیگر را به‌خاطر اشتباهات سرزنش نمی‌کنند.
4_ رهبری بوروکراتیک (Bureaucratic Leadership)
در سبک رهبری بوروکراتیک، کارمندان از قوانینی پیروی می‌کنند که رهبر برای آن‌ها تعیین کرده است و رهبر نیز از قوانین و مقرراتی پیروی می‌کند که توسط مقامات بالاتر سازمان برای آن‌ها مشخص شده است.
رهبران بوروکراتیک:
- برای رسیدن به اهداف بر قوانین و مقررات و ساختارهای رسمی سازمان پایبند هستند؛ یعنی دقیقا طبق دستورالعمل‌های تعیین‌شده توسط سازمان عمل می‌کنند.
- برای ایجاد ثبات و دستیابی به اهداف تعیین‌شده، مقررات سختگیرانه‌ای تعیین می‌کنند.
- انعطاف‌ناپذیر هستند و به‌سختی با تغییرات سازگار می‌شوند، به همین دلیل اغلب فرصت‌های عالی برای رشد کسب و کار را از دست می‌دهند.
- خلاقیت و بهره‌وری کارمندان را محدود می‌کنند.
این سبک رهبری برای مشاغلی مناسب است که نظم و ثبات در آن‌جا حرف اول را می‌زنند مانند مراکز درمانی، حمل و نقل، آتش‌نشانی و…
به‌طور کلی، این سبک به‌اندازه کافی کارآمد نیست و با بهره‌وری پایین همراه است.
5_ رهبری چشم‌اندازنگر (Visionary Leadership)
یکی دیگر از انواع رهبری در سازمان ، سبک رهبری چشم‌اندازنگر است که در آن، یک چشم‌انداز روشن و بلندمدت تعیین می‌شود، سپس تلاش اعضای تیم را به سمت آن چشم‌انداز نزدیک می‌کنند.
رهبران چشم‌اندازنگر:
- از اعضای تیم نظر می‌پرسند.
- اهداف واضح و بلندمدتی تعیین می‌کنند و اعضای گروه را برای رسیدن به آن اهداف همراهی می‌کنند.
- عملکرد اعضای گروه را بر اساس معیارهای مشخصی ارزیابی می‌کنند.
این سبک رهبری زمانی کارآمد است که باید هدف پروژه را به‌خوبی تعریف کنیم؛ مثلا هنگام راه‌اندازی یک استارتاپ، هدف باید به‌اندازه کافی روشن و واضح باشد تا اعضای تیم انگیزه و انرژی لازم را داشته باشند و از مسیر خارج نشوند.
همچنین اگر این رهبران نتوانند به‌خوبی تیم‌شان را توسعه دهند یا به‌اندازه کافی برای اعضای گروه اعتبار و ارزش نداشته باشند، این سبک با معایب زیادی همراه می‌شود و تاثیرات منفی بر عملکرد کلی سازمان می‌گذارد.
- بیشتر بخوانید: روش های نوین استخدام
- بیشتر بخوانید: استخدام چیست؟
- بیشتر بخوانید: ATS چیست
6_ رهبری وابسته (Affiliative Leadership)
سبک رهبری وابسته بر ایجاد و تقویت روابط و هماهنگی میان اعضای تیم تمرکز دارد و به همین دلیل، نزدیک‌ترین و شخصی‌ترین روش رهبری است.
این رهبران:
- به اعضای تیم توجه و آن‌ها را حمایت می‌کنند.
- به‌خوبی تعارضات را حل می‌کنند و تنش‌ها را کاهش می‌دهند.
- تعاملات مثبت و روابط مشارکتی را در گروه توسعه می‌دهند.
- انگیزه و روحیه کارمندان را تقویت می‌کنند.
- تمرکز کمتری بر انجام وظایف و رسیدن به اهداف دارند و به‌جای آن بیشتر به نیازهای شخصی و احساسات و عواطف اعضای گروه می‌پردازند.
7_ رهبری رقابتی (Pacesetting Leadership)
هدف اصلی سبک رهبری رقابتی، انجام وظایف بر اساس استانداردهای بالا و عالی است.
رهبران رقابتی:
- انتظارات بالایی از اعضای تیم دارند و اگر فردی نتواند مطابق انتظارات رهبر پیش رود، رهبر وارد عمل می‌شود و خودش کارها را انجام می‌دهد.
- کنترل‌کننده هستند و باعث کاهش استقلال و مسئولیت‌پذیری اعضای تیم می‌شوند.
- کارها را به‌درستی و سریع انجام می‌دهند و از اعضای گروه نیز انتظار دارند که این‌طور عمل کنند.
- به اعضای تیم بازخورد منفی می‌دهند و بیشتر نقاط ضعف‌شان را به آن‌ها نشان می‌دهند.
- دستورالعمل‌ها را به‌طور واضح بیان نمی‌کنند و به همین دلیل ممکن است کارمندان احساس سردرگمی کنند.
از آن‌جایی‌که رهبران این سبک خواسته‌های سختگیرانه‌ای از اعضای تیم دارند، ممکن است کارمندان تحت فشار قرار بگیرند و رضایت شغلی آن‌ها کاهش یابد.
استفاده از این سبک زمانی اثربخش است که اعضای گروه انگیزه و توانمندی بالایی داشته باشند.
8_ رهبری مربیگری (Coaching Leadership)
رهبری مربیگری یکی از سبک های رهبری نسبتا جدید است که در آن، رهبران ارتباط نزدیکی با کارمندان دارند و تلاش می‌کنند تا اهداف شخصی کارمندان را با اهداف سازمان همسو کنند.
این رهبران:
- کارمندان را تشویق می‌کنند تا با همکاری و مشارکت بیشتر، به موفقیت‌های شخصی و حرفه‌ای دست یابند.
- به کارمندان کمک می‌کنند تا نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند.
- برای رسیدن به اهداف بلندمدت و پایدار، به‌طور مستمر به کارمندان بازخورد می‌دهند.
سبک رهبری مربیگری زمانی کارآمد است که اعضای تیم بازخوردها را بپذیرند و برای بهبود خود تلاش کنند. این سبک برای افرادی مناسب است که ابتکار عمل دارند و می‌خواهند به پیشرفت حرفه‌ای دست یابند.
در مواقع بحرانی و در شرایطی که رهبران تجربه کافی نداشته باشند یا اعضای گروه مبتدی باشند، این سبک رهبری موثر نخواهد بود.
9_ رهبری تعاملی (Transactional Leadership)
سبک رهبری تعاملی گرا بر مبادله و توافق میان رهبر و کارمند مبتنی است؛ یعنی کارمندان بر اساس معیارهای رهبران عمل می‌کنند و به اهداف سازمان می‌رسند و در مقابل، رهبر به آن‌ها پاداش می‌دهد. این سبک رهبری بیشتر بر انگیزه‌های بیرونی مانند پاداش‌های مالی تمرکز دارد و به همین دلیل کارآمد و موثر است.
رهبران تعاملی:
- به کارمندان پاداش و تقویت‌های مثبت می‌دهند.
- ممکن است معیارهای سختگیرانه‌ای برای کارمندان تعیین کنند.
- برای کارمندان معیارهای از پیش تعیین‌شده‌ای مشخص می‌کنند و از آن‌ها انتظار ندارند که خلاقانه یا نوآورانه فکر و عمل کنند.
در شرایطی که پروژه محدودیت زمانی و مالی دارد، این سبک می‌تواند کمک‌کننده باشد.
10_ رهبری تحول آفرین (Transformational Leadership)
یکی دیگر از انواع سبک های رهبری، سبک رهبری تحول آفرین که در آن رهبران با الهام‌بخشی و انگیزه دادن به کارمندان، آن‌ها را در مسیر رسیدن به اهداف سازمان هدایت می‌کنند.
رهبران تحول آفرین:
- به کارمندان انگیزه می‌دهند.
- محیط کاری را پرورش می‌دهند که در آن خلاقیت حرف اول را می‌زند.
- به کارمندان اجازه می‌دهند در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت کنند تا بتوانند در آینده، به‌تنهایی تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرند.
- به رشد شخصی و حرفه‌ای کارمندان کمک می‌کنند.
- به کارمندان کمک می‌کند تا کارشان را بخشی از یک هدف بزرگ‌تر ببینند.
- در نهایت این رهبران به دلیل سبک رهبری خوب‌شان، گروه و اعضای با انگیزه، خلاق و متعهدی می‌سازند.
- به دلیل این‌که اعضای گروه‌شان به‌اندازه کافی با انگیزه و متعهد هستند، بر عملکرد آن‌ها نظارت دقیقی ندارند.
11_ رهبری خدمتگزار (Servant Leadership)
در سبک رهبری خدمتگزار، رهبران با اولویت دادن به نیازها و رفاه تیم و تمرکز بر مربیگری، توانمندسازی و حمایت از تیم، به آن‌ها کمک می‌کنند تا به موفقیت‌های شخصی و حرفه‌ای دست یابند.
این رهبران:
- به‌خوبی به اعضای تیم خود گوش می‌دهند.
- اعضای تیم را حمایت می‌کنند.
- به برقراری تعامل میان کار و زندگی شخصی کارمندان کمک می‌کنند.
- به ایجاد روابط موثر اهمیت می‌دهند.
- به رشد شخصی و حرفه‌ای کارمندان اهمیت می‌دهند.
در سبک رهبری خدمتگزار کارمندان رضایت بالایی دارند، برای هم احترام قائل هستند و به یکدیگر اعتماد دارند.
از آن‌جایی که این سبک رهبری مستلزم گوش دادن و وقت گذاشتن برای اعضای تیم است، برای محیط‌هایی کاری که نیاز به تصمیم‌گیری سریع دارند، مناسب نیست.
- بیشتر بخوانید: غیبت کارمندان
- بیشتر بخوانید: استخدام پیمانی چیست
- بیشتر بخوانید: استخدام رسمی چیست
انتخاب بهترین انواع سبک رهبری در مدیریت
انتخاب بهترین سبک رهبری، اثربخشی رهبران را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که اعضای تیم‌شان بیشتر از آن‌ها پیروی کنند. برای انتخاب بهترین سبک رهبری، نکات زیر را در نظر بگیرید:
1_ هدف خود را تعیین کنید
قبل از هر چیز، شما به‌عنوان یک رهبر باید چشم‌انداز و هدف خود را تعیین کنید؛ چشم‌انداز مانند نقشه راهی است که مسیر را به شما و تیم‌تان نشان می‌دهد.
همچنین شما باید هدف‌تان را بشناسید و آن را به اعضای تیم‌تان توضیح دهید؛ تا زمانی که هدف‌تان را درک نکنید، نمی‌توانید به آن برسید.
2_ سبک‌های مختلف رهبری را آزمایش کنید
مسیر پیدا کردن مناسب‌ترین سبک رهبری یک فرایند پویا است. شما باید انواع رهبری را امتحان کنید تا ببینید کدام یک برای شما بهتر است.
هنگام امتحان کردن سبک‌های مختلف رهبری، در نظر بگیرید که تیم شما به هر سبک چگونه پاسخ می‌دهد. در نهایت آن روشی که اعضای تیم‌تان بیشتر با آن هماهنگ هستند را انتخاب کنید.
3_ در رهبری با اصالت باشید
در فرایند رهبری واقعی و با اصالت باشید. اعضای تیم، واقعی بودن رهبران را تشخیص می‌دهند و هرچه رهبران واقعی‌تر باشند، بیشتر به آن‌ها اعتماد می‌کنند و به آن‌ها متعهدتر می‌شوند.
همچنین از نشان دادن آسیب‌پذیری‌های خود نترسید و بپذیرید که شکست خوردن، بخش جدانشدنی یادگیری و رشد است. از موفقیت‌ها و شکست‌ها درس بگیرید و یک فرهنگ سازمانی مبتنی بر پذیرش و حمایت در شرکت ایجاد کنید.
4_ از دیگران بازخورد بگیرید
و در نهایت قبل از انتخاب سبک رهبری خود، از اعضای تیم‌تان بخواهید تا به شما بازخوردهای سازنده دهند.
دریافت بازخورد به شما کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف خود را بشناسید و همچنین بفهمید که سبک رهبری‌تان خوب بوده است یا نه. بازخورد تیم، آینه‌ای است که تاثیر واقعی رهبری شما را منعکس می‌کند.
علاوه‌بر این، بازخوردهای سازنده محیطی ایجاد می‌کنند که اعضای تیم در آن راحت هستند و نظرات خود را صادقانه بیان می‌کنند.
کلام آخر
در نهایت، آگاهی از اهمیت و انواع سبک های رهبری و انتخاب بهترین سبک رهبری، کلید موفقیت کسب و کارها است. رهبران موفق کسانی هستند که با در نظر گرفتن توانایی‌ها، ارزش‌ها، باورها و تجارب خود، بهترین سبک رهبری را انتخاب کرده و به رشد کارمندان و سازمان کمک می‌کنند.
منابع:
